UE: Nowe wytyczne dot. zrównoważonego użytkowania gruntów na obszarach Natura 2000

W Naturze 2000

mala fotkaOd momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. i rozpoczęcia procesu wdrożenia unijnego prawodawstwa do naszego systemu prawnego Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 w wielu kręgach postrzegana była jako potencjalne zarzewie konfliktów społecznych czy wręcz ograniczenie rozwojowe. Kluczową kwestię równowagi między ochroną przyrody a rozwojem gospodarczym i użytkowaniem gruntów precyzyjnie reguluje jednak Dyrektywa Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory z dnia 21 maja 1992 r. (92/43/EWG), czyli tzw. dyrektywa „siedliskowa”. Artykuł 6 tego dokumentu opisuje ogólne zasady zarządzania obszarami Natura 2000, w tym procedury zatwierdzania planów i projektów, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na te obszary. Dodatkowo Komisja Europejska opracowuje wytyczne dla władz i przedsiębiorstw lokalnych dotyczące stosowania tych przepisów w praktyce – w odniesieniu do poszczególnych zapisów dyrektywy, jak również dla konkretnych sektorów. Pierwsze z nich obejmują branżę energii wiatrowej i przemysł wydobywczy niezwiązany z produkcją energii.

Realizowanie inwestycji, nawet o dużych rozmiarach, a co za tym idzie – rozwój gospodarczy regionu, nie jest na obszarach Natura 2000 z góry wykluczony. Istotą sieci Natura 2000 jest ochrona tych terenów przed zmianami, które mogłyby zagrozić bytowaniu określonych siedlisk i gatunków. Dlatego decyzja o budowie elektrowni wiatrowej musi być zawsze podejmowana po rozpatrzeniu indywidualnego przypadku. Przygotowane wytyczne wskazują zatem na dobre praktyki w zakresie oceny wpływu na środowisko i wzmacniają rolę strategicznego planowania przestrzennego, m.in. poprzez zalecenie sporządzania map obszarów zagrożonych.

Również w odniesieniu do działań wydobywczych autorzy wytycznych zalecają sporządzanie map – w tym przypadku szczegółowych map zasobów mineralnych. Nałożenie takich map na mapy obszarów Natura 2000 pozwoli wytypować potencjalnie konfliktowe tereny i obszary o zwiększonym ryzyku. Dokument Komisji zawiera także ocenę potencjalnego wpływu inwestycji wydobywczych niezwiązanych z produkcją energii na bioróżnorodność oraz sposoby zapobiegania negatywnym skutkom realizacji tych inwestycji dla integralności obszaru Natura 2000. Oprócz tego wytyczne zajmują się kwestią wydobycia na obszarach morskich.

Wytyczne są do pobrania ze strony Komisji Europejskiej:

Więcej w Magazynie Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska „Przyroda dla Europejczyków” nr 41/2011:
http://ec.europa.eu/environment/news/efe/pdf/PL-EFE41-101201.pdf

Konferencja „Natura 2000 – morze możliwości”

W projekcie

W dniu 15 lutego 2011 roku w Warszawie odbyła się konferencja prasowa pt. „Natura 2000 – morze możliwości”, zorganizowana przez Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) w ramach nowego projektu edukacyjnego pt. „Szerokie wody Natury 2000”.

W konferencji wzięli udział eksperci: Andrzej Ginalski, Specjalista Departamentu Obszarów Natura 2000 w Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska oraz Jolanta Kamieniecka, ekspert ds. turystyki i Bożenna Wójcik, ekspert ds. przyrody z Instytutu na rzecz Ekorozwoju. Spotkanie poprowadził wiceprezes InE – Krzysztof Kamieniecki. Podczas spotkania przedstawiona została kolejna edycja projektu informacyjno-edukacyjnego na temat Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 pt. „Szerokie wody Natury 2000”, poświęconego w szczególności wodnym obszarom Natura 2000.

Przedstawiciele zespołu prowadzącego projekt szczegółowo omówili zawartość i potencjał edukacyjny portalu „Natura 2000 a turystyka” (http://natura2000.org.pl) oraz zapowiedzieli nadchodzące zmiany: poza ciągłym rozszerzaniem zawartości merytorycznej portalu, w nadchodzących miesiącach jego użytkownicy zobaczą również zupełnie nową szatę graficzną, będą też mogli zdobywać wiedzę w nowy atrakcyjny sposób dzięki Platformie Edukacyjnej.
Zapowiedziana została także IV edycja konkursu dla młodzieży „Obszar Natura 2000 skarbem regionu”, który rozpocznie się jesienią tego roku, a jego pierwszy etap odbędzie się właśnie na nowej Platformie Edukacyjnej. Również jesienią zorganizowane zostaną szkolenia regionalne dla branży turystycznej, na których będzie mowa o tym, jak sieć obszarów Natura 2000 może wpłynąć na rozwój turystyki wodnej w różnych regionach kraju.
Andrzej Ginalski z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska wygłosił referat na temat morskich obszarów Natura 2000 w Polsce. W swojej prezentacji podkreślił rolę obszarów Natura 2000 w rozwoju gmin nadmorskich i zwrócił uwagę na możliwość uzyskania wielu form dofinansowania inicjatyw podejmowanych na tych obszarach. Jego zdaniem, konieczna jest zmiana podejścia do rozwoju społeczno-gospodarczego i planowania przestrzennego na rzecz rozwiązań długofalowych.
O możliwościach, jakie otwiera przed turystyką rozwój sieci Natura 2000, opowiadała Jolanta Kamieniecka z Instytutu na rzecz Ekorozwoju. Przedstawiła ona postulaty i wnioski dotyczące kształtowania turystyki na obszarach Natura 2000 oraz propozycje konkretnych działań ułatwiających „ekologizację” turystyki w Polsce.

Andrzej Ginalski podkreślił, że w chwili obecnej niezwykle ważna jest edukacja i informowanie różnych grup społecznych o istocie i znaczeniu programu Natura 2000 oraz wyraził przekonanie, że projekt realizowany przez Instytut na rzecz Ekorozwoju odegra w tym znaczącą rolę.

Prezentacje do pobrania:

Sieć Natura 2000 na polskich obszarach morskich – Andrzej Ginalski-GDOŚ
Szerokie wody Natury 2000 projekt edukacyjny – Franciszek Jackl- InE
Turystyka a Natura 2000 – Jolanta Kamieniecka – InE

Rozszerzono listę obszarów „ptasich” Natura 2000 w Polsce

W Naturze 2000

mala fotkaW dniu 4 lutego 2011 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony (OSO) ptaków [Dz. U. nr 25 z 2011 r., poz. 133]. Jest to już czwarte rozporządzenie w tej sprawie – poprzednie były wydawane w latach 2004, 2007, 2008.

 

Na mocy tego nowego rozporządzenia lista obszarów „ptasich” Natura 2000 w Polsce została rozszerzona – w miejsce dotychczasowych 141 obszarów mamy teraz 144 obszary specjalnej ochrony ptaków o łącznej powierzchni 55 711,7 km2.

Wyznaczono 3 nowe OSO: Góry Izerskie PLB020009, Sudety Wałbrzysko-Kamiennogórskie PLB020010, Bagno Pulwy PLB140015, oraz powiększono jeden wcześniej wyznaczony obszar – Ostoję Warmińską PLB280015. Ponadto dokonano zmiany granic dwóch obszarów w województwie zachodniopomorskim – OSO Zatoka Pomorska PLB990003 i OSO Delta Świny PLB320002 – nie zmieniając łącznej powierzchni jaką zajmowały te oba obszary.

Obecne poszerzenie listy obszarów „ptasich” wynikało z potrzeby kompensacji strat, jakie zostały poniesione w niektórych dotychczasowych obszarach OSO na skutek realizacji inwestycji drogowych lub działań związanych ze zmianą sposobu użytkowania gruntów. Nowo powołane obszary zostały wyznaczone w celu zachowania właściwego stanu ochrony przede wszystkim takich gatunków ptaków jak: cietrzew, sóweczka, włochatka, derkacz, bocian biały, orlik krzykliwy.

Ponadto w drodze tego rozporządzenia dokonano kilku zmian technicznych, które mają ułatwić zarządzanie obszarami specjalnej ochrony ptaków, a które polegają przede wszystkim na ścisłym określeniu i rozdzieleniu powierzchni lądowej i powierzchni morskiej w obrębie wyznaczonych obszarów oraz powierzchni wchodzących w zasięg parków narodowych, z uwagi na to iż inne podmioty prawne zarządzają tego typu obszarami.

W wyniku rozporządzenia nastąpiły także zmiany w nazewnictwie niektórych obszarów, poprzez ujednolicenie nazw podawanych na mapach i w tekście rozporządzenia.


Źródło:
http://www.gdos.gov.pl/News/view/2464/Nowe_obszary_specjalnej_ochrony_ptakow_Natura_2000

Konsultacje: Co dalej z dofinansowywaniem Natury 2000 przez Unię Europejską?

W Naturze 2000

Pozostało już tylko 10 dni na wzięcie udziału w konsultacjach, w ramach których Komisja Europejska zbiera opinie obywateli, organizacji i instytucji ze wszystkich państw członkowskich Unii w sprawie dalszego wspierania Natury 2000 ze środków UE.

Komisja Europejska ogłosiła konsultacje publiczne w końcu listopada ubiegłego roku i tak jak to często bywa trwają one prawie
3 miesiące – kończą się 17 lutego br.

Ogłoszenie o konsultacjach dostępne jest pod adresem: http://ec.europa.eu/environment/consultations/natura2000_en.htm.

Wyniki konsultacji będą wykorzystywane przy opracowywaniu propozycji nowych rozwiązań prawnych nt. finansowania Natury 2000 po roku 2013, które Komisja Europejska ma przedstawić w połowie bieżącego roku, a które mają zastąpić rozwiązania prawne przyjęte w Komunikacie Komisji dla Rady i Parlamentu Europejskiego z 2004 r. pt. „Finansowanie Natury 2000” {SEC(2004)770} {SEC(2004)771}.

W konsultacjach może wziąć udział każdy i wyrazić opinię w imieniu swoim, swojej organizacji, czy instytucji. Przygotowane zostały specjalne kwestionariusze (dostępne poprzez powyżej wspomniane ogłoszenie), odmienne dla każdej z tych trzech kategorii uczestników konsultacji. Komisja Europejska przedstawiła swoje wariantowe propozycje w formie wielu pytań i oczekuje opinii, które z tych propozycji są najodpowiedniejsze oraz informacji jak oceniane są dotychczasowe doświadczenia nt. finansowania Natury 2000. Konsultacje prowadzone są w języku angielskim.

Duże, znaczące organizacje ekologiczne działające na forum unijnym są zdania, że Natura 2000 powinna być w dalszym ciągu i w dużym stopniu wspierana finansowo z budżetu UE i to wspierano poprzez różne fundusze. Efektywność wsparcia zapewni jedynie wspieranie Natury 2000 zarówno poprzez fundusze Wspólnej Polityki Rolnej, jak i poprzez fundusze regionalne i specjalnie dedykowany Naturze 2000 fundusz. Z perspektywy polskiej takie podejście wydaje się również najkorzystniejsze.

Światowy Dzień Mokradeł 2011

Inne ciekawe

W dniu 2 lutego 2011 r. obchodzimy Światowy Dzień Mokradeł (World Wetland Day 2011). Hasłem tegorocznej edycji jest „Forests for water and wetlands” czyli „Lasy dla wód i mokradeł”.

Święto obchodzone jest od 1997 roku dla upamiętnia podpisania międzynarodowej Konwencji o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, zwanej Konwencją ramsarską – dokładnie w dniu 02.02.1971 r. Zasadniczym celem obchodów Dnia Mokradeł jest podnoszenie świadomości społecznej w zakresie roli ekologicznej i gospodarczej obszarów wodno-błotnych. Zgodnie z zapisami konwencji mokradło to obszar leżący na pograniczu środowiska wodnego i lądowego, czyli zarówno obszary podmokłe (bagna), jak i wszelkie wody śródlądowe, a także najpłytsze przybrzeżne wody morskie.

Tegoroczne obchody Światowego Dnia Mokradeł połączone są z 40. rocznicą podpisania Konwencji ramsarskiej.

Więcej informacji na oficjalnej stronie Konwencji ramsarskiej: http://www.ramsar.org.

Poszerzenie sieci Natura 2000 – długo oczekiwana decyzja Komisji Europejskiej

W Naturze 2000

W dniu 10 stycznia Janez Potočnik, unijny Komisarz ds. środowiska ogłosił podjęcie przez Komisję Europejską decyzji o rozszerzeniu Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 o kolejne tzw. „siedliskowe” obszary Natura 2000 w obrębie 6 z 9 obszarów biogeograficznych UE (alpejskiego, atlantyckiego, borealnego, kontynentalnego, panońskiego i śródziemnomorskiego), położone na terenie piętnastu państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polski. Dodano 739 nowych obszarów, które Komisja Europejska uznała oficjalnie za „tereny mające znaczenie dla Wspólnoty” – ich łączna powierzchnia równa jest prawie 27 tys. kilometrów kwadratowych. Ponad połowa to obszary morskie (ponad 17,5 tys. km²), głównie we Francji, w Danii i w Hiszpanii. Duża część dodanych obszarów to obszary z Polski – 459 nowych obszarów o powierzchni 8,9 tys. km², w tym szereg ważnych jezior i dolin rzecznych oraz lasów. W ramach tej decyzji zmieniono też zasięg wielu wcześniej zatwierdzonych obszarów (powiększono lub zmniejszono) – dotyczy to m.in. Polski (77 obszarów).

W wyniku tej decyzji mamy więc obecnie na terenie Polski 823 specjalne obszary ochrony siedlisk (obszary „siedliskowe”) zatwierdzone decyzją Komisji Europejskiej – obejmują one łącznie ok. 11% powierzchni lądowej Polski. Ponadto w obrębie sieci Natura 2000 w Polsce znajduje się 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków, powołanych rozporządzeniami Ministra Środowiska, które zajmują 15,6% powierzchni lądowej Polski. Łącznie sieć Natura 2000 obejmuje 19,7% powierzchni lądowej naszego kraju.

Podkreśla się, że w ramach obecnego poszerzenia sieci Natura 2000 włączono do niej wiele bardzo cennych terenów. Np. wśród nowych obszarów morskich znalazło się m.in ujście Loary we Francji w regionie Atlantyku o powierzchni
680 km², w którym występują cenne rafy koralowe zimnych wód oraz piaszczyste wybrzeża. Obszar ten stanowi obszar dojrzewania młodych ryb oraz ważny obszar odpoczynku dla gatunków daleko migrujących, np. łososia atlantyckiego Salmo salar oraz alozy Alosa alosa. Również Dania dodała do sieci Natura 2000 duże obszary morskie, w tym Sydlige Nordsø, gdzie chroni się morświna Phocoena phocoena. Wkład Hiszpanii w sieć morską stanowi El Cachucho – rozległe wybrzeże i góra podwodna na Morzu Kantabryjskim przy północnym wybrzeżu Hiszpanii. Występuje tam wyjątkowa różnorodność życia morskiego, w tym szereg odkrytych niedawno ogromnych gąbek.

Powiększenie sieci zwiększy także ochronę wielu cennych siedlisk lądowych, począwszy od górskich lasów bukowych i bogatych w różne gatunki kwiatów łąk w Czechach, a skończywszy na wielkich jeziorach i mokradłach w Polsce. Te siedliska stanowią ważne schronienie dla wielu z najrzadszych i najbardziej zagrożonych gatunków w Europie, np. wydry Lutra lutra, żółwia błotnego Emys orbicularis oraz bardzo rzadkiego modraszka teleius Maculinea teleius.

Nowe obszary chronione są bardzo zróżnicowane pod względem zarówno przyrodniczym, jak i krajobrazowym: obejmują m.in. bogate w kwiaty łąki, lasy, systemy jaskiń, a nawet laguny.

Trzeba podkreślić, że decyzja KE odnosiła się jedynie do tych obszarów „siedliskowych”, które państwa członkowskie UE oficjalnie zaproponowały przed 31 października 2009 r., przesyłając do KE wszelkie niezbędne do podjęcia tej decyzji materiały na ich temat.

Źródła:

Opinia EKES ws. zrównoważonego rozwoju obszarów przybrzeżnych UE

Inne ciekawe

mala fotkaPrzedstawiamy opinię Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Społecznego
w sprawie zrównoważonego rozwoju
obszarów przybrzeżnych Unii Europejskiej.

 

Pobierz PDF

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) jest organem doradczym Unii Europejskiej. Komitet, założony w 1957 r., zapewnia fachowe doradztwo na rzecz większych instytucji UE (takich jak Komisja Europejska, Rada UE, Parlament Europejski). EKES przedstawia opinie w sprawie wniosków legislacyjnych UE oraz sporządza opinie z inicjatywy własnej dotyczące kwestii, którymi zdaniem członków Komitetu należy się zająć. Jednym z głównych zadań EKES jest stanowienie „pomostu” między instytucjami UE a zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Więcej na stronie http://www.eesc.europa.eu.

Gatunki inwazyjne i zmiany klimatu – zabójczy duet

Inne ciekawe

Dwa największe zagrożenia dla przyrody – gatunki inwazyjne i zmiany klimatu – maję w połączeniu nie tylko niszczący wpływ na środowisko naturalne, ale mogą również kosztować kraje na całym świecie 10% ich PKB. Naukowcy biją na alarm: na konferencji NEOBIOTA w Kopenhadze domagali się zaostrzenia unijnego prawa w sprawie obcych gatunków o charakterze inwazyjnym, a w raporcie pt. „Gatunki inwazyjne, zmiany klimatu, i adaptacja oparta na podejściu ekosystemowym….” naciskają, aby jak najszybciej podjąć działania przeciwko „zabójczemu duetowi”.

 

Kiedy w wiktoriańskiej Anglii arystokracja sprowadzała sobie zza oceanu szare wiewiórki północnoamerykańskie, aby były egzotyczną ozdobą ogrodów, nikt by nie pomyślał, że 120 lat później te gryzonie wyprą z Wielkiej Brytanii, Irlandii i Włoch rodzime wiewiórki rude. W roku 1889 wypuszczono tam na wolność 350 szarych wiewiórek, a obecnie stanowią one 90% wiewiórczej populacji. Podobnie jenot, sprowadzony z Dalekiego Wschodu, uciekł z hodowli w Rosji, zajmuje coraz większe tereny i teraz już konkuruje z naszymi lisami. Norka amerykańska, sprowadzona jako zwierzę futerkowe, wypiera powoli norkę europejską. Szop pracz, również gatunek amerykański sprowadzony do Europy w celach hodowlanych (na futro), ale trzymany także w domach jako maskotka, uciekł z niemieckiej farmy i rozprzestrzenia się po Europie. Cała trójka nie ma naturalnych wrogów na naszych terenach, dlatego rozprzestrzenia się w dużym tempie i stanowi poważne zagrożenie dla naszej fauny, przede wszystkim dla ptaków, którym niszczy gniazda i wyjada pisklęta. Jenot poluje nawet na zające.

O zagrożeniach jakie stwarzają gatunki obce dla przyrody, gospodarki i zdrowia ludzi pisaliśmy już na portalu w artykule pt. Gatunki inwazyjne (14 września 2009 r.). Warto przypomnieć, że spis europejski z 2008 r.1 ujawnił, że w Europie zadomowiło się ok. 10 000 obcych gatunków, z których blisko 1300 gatunków może być niebezpiecznych ze względu na swój inwazyjny charakter i liczba ta stale rośnie. W Polsce, listę gatunków inwazyjnych opracowali naukowcy z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w Krakowie. Szacuje się, że stanowią one 25% wszystkich gatunków obcych występujących w naszym kraju.

mala fotkaNa konferencji NEOBIOTA2, która odbyła się we wrześniu 2010 r. na Uniwersytecie w Kopenhadze, naukowcy i przedstawiciele organizacji ekologicznych dyskutowali o gatunkach obcych, ich wpływie na bioróżnorodność i sposobach ich kontrolowania. Wysunięty został postulat wprowadzenia w Europie nowych przepisów, które zahamują proces rozprzestrzeniania się niebezpiecznych gatunków inwazyjnych. Zdaniem naukowców, nowe prawo powinno być równie rygorystyczne jak wzorcowe pod tym względem ustawodawstwo Nowej Zelandii i Australii. Kraje te wprowadziły m.in. restrykcyjne kwarantanny i kontrole graniczne oraz obostrzenia w transporcie wszelkich obcych gatunków.

Coraz częściej mówi się również o tym, że zmiany klimatu potęgują rozprzestrzenianie się inwazyjnych gatunków roślin i zwierząt. Globalne ocieplenie, coraz częstsze susze i powodzie oraz podwyższenie poziomu dwutlenku węgla w atmosferze dają przewagę gatunkom, które mają większe zdolności adaptacyjne. Zakłóca to równowagę ekosystemów, zarówno lądowych jak i wodnych. W niektórych przypadkach gatunki inwazyjne mogą także ograniczać ilość dwutlenku węgla, jaką przyroda jest w stanie wchłonąć z atmosfery.

Takie i inne wnioski przedstawione zostały w opublikowanym we wrześniu 2010 r. raporcie pt. Invasive Species, Climate Change and Ecosystem-based Adaptation: Adressing Multiple Drivers of Global Change (Gatunki inwazyjne, zmiany klimatu, i adaptacja oparta na podejściu ekosystemowym: z uwzglednieniem licznych czynników napędzających globalne zmiany)3, podsumowującym badania przeprowadzone przez GISP4, sfinansowane przez Bank Światowy.

W raporcie można przeczytać, że „zmiany klimatyczne i gatunki inwazyjne są dwoma największymi zagrożeniami dla różnorodności biologicznej i dla zapewniania cennych wartości przez ekosystemy”. Podana jest ogromna liczba przykładów inwazyjnych gatunków roślin i zwierząt, które okazały się dużo bardziej zdolne do przeżycia niż gatunki miejscowe. W rezultacie następuje m.in. erozja gleby, niszczenie upraw i hodowli oraz utrata przychodów z turystyki. Ponadto, zmiany klimatyczne w połączeniu z globalnym zasięgiem handlu i transportu mogą istotnie zwiększyć ryzyko pandemii (np. ptasia grypa, malaria, dżuma). Zdaniem Billa Jacksona, zastępcy dyrektora generalnego IUCN5, raport pokazuje, że najwyższa pora przyjrzeć się związkowi między zmianami klimatu i gatunkami inwazyjnymi. Wydaje się, że skala kosztów finansowych, które zapewne trzeba będzie ponieść z powodu braku reakcji na to co się dzieje w tym zakresie powinna być wystarczającym ostrzeżeniem, żeby zachęcić osoby odpowiedzialne za ustalanie polityki do szybkiego podjęcia działań zapobiegawczych. Zniszczenia spowodowane przez gatunki inwazyjne na całym świecie szacuje się na ponad 1,4 biliona dolarów amerykańskich rocznie, czyli 5% wartości światowej gospodarki, szacunkowe koszty zmian klimatycznych to też około 5% globalnego PKB.

Autorzy raportu przekonują, że konieczne jest podjęcie kroków w celu powstrzymania rozprzestrzeniania się obcych gatunków inwazyjnych. Namawiają do działań adaptacyjnych opartych na podejściu ekosystemowym6 i podkreślają potrzebę opracowania systemów monitoringu, wczesnego wykrywania, i szybkiej reakcji, które posłużą do walki z wprowadzaniem gatunków inwazyjnych. Przydatnym narzędziem dla osób podejmujących decyzje okazać się mogą oceny zagrożeń i podatności na zmiany związane z wprowadzaniem i rozprzestrzenianiem się gatunków inwazyjnych i nt. ich wpływu na stan ekosystemów.

Zmiany klimatu sprawiają, że aby skutecznie chronić przyrodę, trzeba być gotowym na nagłe zwroty akcji i na ciągłą niepewność, a adaptacja do zmian klimatu wymaga zastosowania różnorakich rozwiązań: krótko- i długoterminowych, ostrożnych, ale i zdeterminowanych, przede wszystkim jednak wyprzedzających bieg zdarzeń.

A. Golec, InE

Źródła: www.gisp.org, www.iucn.org, www.bbc.co.uk, www.reuters.com, www.gazeta.pl, www.rp.pl

 

1 Spis przeprowadzony w ramach projektu DAISIE finansowanego przez IV Ramowy Program Komisji Europejskiej. Informacje na temat obcych gatunków w Europie wyszukać można na stronie projektu, pod adresem: www.europe-aliens.org

2 NEOBIOTA to Europejska Grupa ds. Inwazji Biologicznych, założona w 1999 r. w Berlinie. Zgromadzeni w niej naukowcy pracują nad teoretycznymi i praktycznymi zagadnieniami inwazji biologicznych, a także prowadzą działania edukacyjne i współpracują z osobami odpowiedzialnymi za prowadzenie polityki w tym zakresie.

3 Pełen tekst raportu dostępny jest pod adresem: http://www.gisp.org/ oraz http://data.iucn.org/dbtw-wpd/edocs/2010-054.pdf

4 GISP – Global Invasive Species Programme – to globalny program ds. gatunków inwazyjnych z główną siedzibą w Nairobi (Kenia). Jest to międzynarodowa inicjatywa zawiązana w 1997 r. poświęcona walce z zagrożeniami wywołanymi przez gatunki inwazyjne na całym świecie.

5 IUCN – International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów) to organizacja, której misją jest wpływanie, zachęcanie i pomaganie społeczeństwom całego świata w ochronie integralności i różnorodności przyrody oraz osiągnięcie sprawiedliwego i ekologicznie zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych. IUCN jest jednym z głównych partnerów GISP.

6 Adaptacja oparta na podejściu ekosystemowym – wykorzystanie działań na rzecz ochrony bioróżnorodności i ekosystemów i uwzględnianie charakteru i specyfiki ekosystemów w ogólnej strategii adaptacyjnej, w celu zwiększenia odporności ekosystemów i ludzi oraz ograniczenia ich podatności na niekorzystne skutki zmian klimatu (Sekretariat Konwencji o różnorodności Biologicznej 2009). Istotą podejścia ekosystemowego jest dążenie do osiągnięcia równowagi pomiędzy ochroną i trwałym użytkowaniem zasobów przyrody.

Natura 2000 zbliża się do kompletności w Polsce

W Naturze 2000

mala fotkaZgodnie z informacjami Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (GDOŚ) proces wyznaczania polskich obszarów wchodzących w skład Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest na ukończeniu. Swoją ocenę oficjalnej listy tych obszarów w Polsce oraz propozycje jej uzupełnienia zgłosiły jednak organizacje pozarządowe.

 

Do tej pory w Polsce w drodze rozporządzenia Ministra Środowiska1 wyznaczono 141 obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSOP), w tym cztery morskie. Zajmują one blisko 16% powierzchni Polski. W najbliższym czasie do tej listy zostaną dołączone jeszcze trzy nowe obszary „ptasie”, których konieczność powołania wynika z tzw. procesu kompensacji, a więc zastąpią one obszary, które ze względu na ważne inwestycje publiczne zostaną zdegradowane.

Lista specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOOS) – tzw. obszarów „siedliskowych” – oficjalnie uznanych przez polskie władze liczy łącznie 823 obszary, w tym aż 6 morskich. Do końca 2010 r. wszystkie te obszary powinny zostać zatwierdzone przez Komisję Europejską (na zatwierdzenie czeka jeszcze zgłoszona w 2009 r. lista 454 nowych obszarów i 77 powiększeń obszarów już istniejących). Wszystkie obszary „siedliskowe” zajmują łącznie ok. 11% powierzchni Polski.

Kompletność listy obszarów siedliskowych wyznaczanych przez władze krajów członkowskich Unii Europejskiej na podstawie Dyrektywy siedliskowej weryfikowana jest na seminariach biogeograficznych2 z udziałem przedstawicieli
i ekspertów Komisji Europejskiej, ekspertów niezależnych oraz władz państw członkowskich i ich ekspertów. Ostatnie takie seminarium istotne dla Polski odbyło się pod koniec marca 2010 r. w Warszawie, czego efektem są trwające od tego czasu uzgodnienia dla niewielkiej liczby dodatkowych obszarów, na których zatwierdzenie poczekamy jeszcze zapewne do końca 2011 r.

W seminariach biogeograficznych uczestniczą w charakterze ekspertów niezależnych eksperci z organizacji pozarządowych. W uzupełnieniu konkluzji marcowego seminarium przedstawiciele Klubu Przyrodników oraz PTOP „Salamandra”, organizacji zajmujących się od lat uzupełnianiem listy obszarów „siedliskowych” dla Polski. przygotowały kolejną tzw. Shadow List 20103. Organizacje te przekazały w maju 2010 r. zarówno Generalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska, jak i Komisji Europejskiej dokument zawierający 33 nowe obszary „siedliskowe” oraz propozycje zmiany granic dla istniejących 22 tego typu obszarów.

W grudniu 2010 r. Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (OTOP) przekazało Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska nowy inwentarz ostoi ptaków w Polsce, z którego wynika, że 30 ostoi spełniających międzynarodowe kryteria ich wyznaczania nie zostało uwzględnionych w ramach sieci Natura 2000 w naszym kraju, co jest niezgodne z zapisami dyrektyw Unii Europejskiej stanowiących podstawę tworzenia sieci Natura 2000. Lista ma więc charakter Shadow List w odniesieniu do obszarów „ptasich”.

 

1 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 r. zmieniające rozporządzenie z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz.U. 2008 nr 198 poz. 1226).

2 Seminaria biogeograficzne organizowane są przez Komisję Europejską w celu oceny kompletności i adekwatności w odniesieniu do przepisów UE propozycji krajów członkowskich co do list obszarów „siedliskowych” Natura 2000 jakie chcą one powołać. Seminaria organizowane są odrębnie dla poszczególnych obszarów biogeograficznych Europy (w Europie wydzielono 9 regionów biogeograficznych – Polska zaliczona jest do dwóch – kontynentalnego i alpejskiego). W obrębie każdego obszaru dyskutowane i oceniane są łącznie propozycje wszystkich krajów, których terytoria wchodzą w zasięg danego obszaru, z punktu widzenia reprezentatywności i wystarczalności wszystkich tych propozycji dla ochrony różnorodności biologicznej tego obszaru. Najpierw oceniano propozycje tzw. „starych” krajów UE, a następnie „nowych” do których zalicza się Polska.

3 Shadow List jest to lista obszarów oraz ewentualnie propozycja zmiany granic obszarów wcześniej włączonych do sieci Natura 2000, o które w opinii organizacji pozarządowych należy uzupełnić sieć Natura 2000 w danym kraju członkowskim. Pierwszą wersję Shadow List dla Polski przygotowano w grudniu 2004 r. (wskazywała zarówno brakujące obszary „ptasie”, jak i „siedliskowe”), a następnie jeszcze dwukrotnie ją uzupełniano, ale już tylko o obszary „siedliskowe”, w marcu 2006 r. i kwietniu 2008 r. Znaczną część tych propozycji oficjalnie już uwzględniono.