Potrzeba aktywnego wypoczynku jest zaspokajana w górach, na morzach i wodach śródlądowych, w krajobrazie wiejskim, nie tylko w lasach, ale i na bagnach lub łąkach (dotąd uważanych za tereny jedynie rolnicze). Moda na ekoturystykę się nasila.

Obszary cenne przyrodniczo przyciągają również turystów przyrodników. Na wzór ich stylu bycia ekoturystyczne wycieczki odbywa się zwykle w małych, kilkuosobowych grupach, z uprzednim samodzielnym zaplanowaniu wyprawy lub odbyciem jej z wykwalifikowanym przewodnikiem, coraz częściej będącym interpretatorem przyrody. Jego pomoc jest niezastąpiona w dostrzeżeniu, odczytaniu i zapamiętaniu tego, co jako wrażenie z wycieczki powinno w pamięci turystów pozostać na dłużej. Interpretacja przyrody jest też konieczna dla jej głębszego poznania, odkrycia wszelkich atrakcji przyrodniczych i czerpania innych korzyści z takiej eskapady. To jednak kosztuje. Dotychczas rolę interpretatorów przyrody najlepiej spełniali pracownicy parków narodowych i krajobrazowych, nauczyciele i naukowcy zajmujący się edukacją ekologiczną w specjalnych placówkach, leśnicy nadzorujący turystykę w lasach. Niestety, na ogół nie było ich wśród organizujących „zielone szkoły”.

To, co przyciągnie turystów do obszaru Natura 2000, to nie tylko przyroda, ale i żyjący w harmonii z nią ludzie.  Trzeba rozwijać także historycznie ukształtowaną miłość Polaków do rodzimego krajobrazu. Dziś musi ona znaleźć wyraz w codziennym poszanowaniu przyrody, uznaniu prymatu praw przyrody nad prawami ekonomii, do których włącza się (poprzez zasady zrównoważonego rozwoju) poczucie odpowiedzialności za przetrwanie skarbów natury jako dziedzictwa dla następnych pokoleń. W gospodarce turystycznej należy zawsze pamiętać o powiązaniach i zobowiązaniach ponadlokalnych, międzynarodowych, europejskich. Dbałość o walory własnego terenu to troska o walory kraju, regionu – o różnorodność biologiczną i atrakcyjność turystyczną, dla których ludzie przyjeżdżają właśnie do tego miejsca, wybranego spośród tysięcy możliwych.

Obszary Natura 2000 chronią bardzo delikatne układy przyrodnicze, które łatwo zniszczyć, np. dopuszczając do zbyt dużego ruchu turystycznego (jak ma to miejsce na popularnych szlakach). Można też dość szybko zdegradować środowisko przez zbyt intensywne inwestowanie – gęsto budowane pensjonaty i hotele, sieć wyasfaltowanych dróg, rozległe parkingi, budowę wielu obiektów i urządzeń służących rozrywce. Infrastruktura służąca udostępnianiu turystom walorów regionu musi zapewniać ochronę tego, co w nim najcenniejsze. W promowaniu ekoturystyki na obszarach Natura 2000 i w ich pobliżu nakazem powinny być umiar i ostrożność, a ruch turystyczny powinien podlegać regulacjom prawnym – prowadzonemu przez przyrodników sterowaniu w czasie i w przestrzeni.

Turystykę masową, to wciąż nieuniknione zjawisko, należałoby na cennych przyrodniczo terenach organizować z zachowaniem wszelkich środków ostrożności. Najlepiej byłoby, gdyby się koncentrowała w specjalnie wyznaczonych do tego ośrodkach, z których jedynie zainteresowani przyrodą będą udawać się na obszary Natura 2000 i poznawać ich osobliwości, a więc gatunki i siedliska chronione. Ze wszystkich sił należy bronić takie obszary przed dużymi strumieniami ruchu turystycznego (np. przed ruchem wakacyjnym).

Prawie każdy obszar Natura 2000 może stać się magnesem dla biur podróży i wszelkiego rodzaju biznesu turystycznego. Natura 2000 to niewątpliwy, choć jeszcze niedoceniany, czynnik wzmagający popyt na usługi turystyczne w danym regionie. Priorytetem dla sektora turystycznego powinna być ekoturystyka: ekoturystyczna oferta i ekoturystyczny produkt, a następnie promocja regionu i usługodawców zainteresowanych powiązaniem swojego biznesu z ochroną przyrody na danym terenie. Warto też pamiętać, że najlepszą formą promocji jest przekaz z ust do ust, czyli polecenie danej kwatery czy przewodnika znajomym, dlatego warto zadbać o jakość świadczonych usług, co w dużej mierze zależy od samych usługodawców.

Artykuł powstał w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.

W dniu 10 września 2020 zorganizowany został warsztat internetowy pt. Przydatne i jadalne rośliny w lesie i na łące.

Szkolenie dotyczyło bogactwa bioróżnorodności znajdującej się na łąkach, w lasach, parkach, zagajnikach. Rośliny które dziś nazywamy chwastami, ziołami, drzewami, tysiące lat temu służyły za pierwszy pokarm. Dziś w dobie ekstensywnej gospodarki żywnościowej, zatraciliśmy pamięć i świadomość o tym, że największy i do tego darmowy supermarket znajduje się za naszymi oknami. Jadalne rośliny oraz drzewa, za opiekę odwdzięczają nam się tym co mają najcenniejsze, czyli sobą jako pokarmem.

Szkolenie można obejrzeć tutaj >>> OBEJRZYJ SZKOLENIE

Spotkanie zostało zorganizowane w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.

Ostoja znajduje się w południowo – wschodniej Polsce i obejmuje obszar Bieszczad Zachodnich. Leży na wysokości 710 – 1346 m npm. Długie grzbiety górskie ciągną się równolegle do siebie z północnego zachodu na południowy wschód.

Grzbiety te porozcinane są licznymi dolinami rzek i potoków. Różnice wysokości pomiędzy dnem dolin a szczytami wahają się od 300 do 600 m. Najwyższe szczyty Bieszczad to Tarnica (1346 m n.p.m.), Halicz (1333 m n.p.m.) i Krzemień (1335 m n.p.m.). Szczytowe partie gór (powyżej 1150 m n.p.m. m.in. na Połoninie Wetlińskiej i Caryńskiej) porośnięte są unikatowymi w Polsce połoninami, z łanami śmiałka darniowego i borówczyskami. Poniżej połonin rozciągają się lasy reglowe.

Na terenie ostoi stwierdzono występowanie 23 typów siedlisk cennych dla ochrony przyrody w UE wśród nich endemiczne. Największą powierzchnię zajmują żyzne buczyny (50%), kwaśne buczyny (10%) oraz jaworzyny i łąki użytkowane ekstensywnie (10%) i unikatowe w Polsce zbiorowiska połonin.

Bogata flora roślin naczyniowych (1100 gatunków) również charakteryzuje się (7) endemitami wschodniokarpackimi. Występuje tu najliczniejsza populacja dzwonka piłkowanego i tocji karpackiej w Polsce. Stwierdzono tu też występowanie rzepika szczeciniastego, choć są to prawdopodobnie stanowiska pochodzenia antropogenicznego. Wyjątkowo bogata biforia (ok. 1000 gatunków mchów). Łącznie stwierdzono tu stanowiska 29 gatunków (w tym 5 priorytetowych) z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej.

Dzwonek piłkowany

Bieszczady są ostoją ptasią o randze europejskiej, która jest częścią polsko-ukraińsko-słowackiego Rezerwatu Biosfery „Karpaty Wschodnie”. Gniazduje tu ok. 150 gatunków ptaków, w tym co najmniej 38 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 13 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Są to: bocian czarny, dzierzba czarnoczelna (PCK), dzięcioł białogrzbiety (PCK), muchołówka białoszyja, orlik krzykliwy (PCK), orzeł przedni (PCK), puchacz (PCK), trzmielojad, dzięcioł trójpalczasty (PCK), dzięcioł zielonosiwy, gadożer (PCK), głuszec (PCK), orzełek włochaty (PCK), puszczyk uralski (PCK), sóweczka (PCK), włochatka (PCK), płochacz halny (PCK); w stosunkowo wysokim zagęszczeniu występują: bocian biały i derkacz.

Bieszczady to jedna z najcenniejszych w Europie ostoi fauny puszcz ze wszystkimi wielkimi drapieżnikami (niedźwiedź, wilk, ryś). Występują tu bardzo silne populacje wydry, węża Eskulapa, traszki karpackiej (endemit karpacki) oraz wolnożyjące żubry (jedna z 5 populacji w Polsce). W Bieszczadach występuje około 700 gatunków wodnych i około 300 gatunków ziemnowodnych. Wśród nich 24 to endemity karpackie.

Wybierając się w Bieszczady należy najpierw dotrzeć do Sanoka, Zagórza lub Ustrzyk Dolnych, a następnie komunikacją PKS do miejscowości położonych w głębi ostoi. Do Sanoka możemy dojechać komunikacją PKS z Warszawy, Rzeszowa i Krakowa. Najbliższe stacje PKP znajdują się w Zagórzu, Lesku i Ustrzykach Dolnych.

O atrakcyjności ostoi stanowią walory przyrodnicze, umożliwiając rozwój ekoturystyki. Najczęściej odwiedzanymi i najpiękniejszymi miejscami w Bieszczadach są Masyw Tarnicy oraz Połoniny Wetlińska i Caryńska. Na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego wyznaczonych jest również kilka ścieżek przyrodniczych m.in. ścieżka „Połonina Wetlińska” i „W dolinie Górnego Sanu”. Warto odwiedzić muzeum przyrodnicze Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Ustrzykach Dolnych.

W północno-wschodniej części Bieszczadów można zobaczyć wiele starych, drewnianych cerkwi m.in. w Chmielu, Równi, Hoszowie, Michniowcu czy Smolniku nad Sanem. Warto również odwiedzić największy w Polsce skansen budownictwa ludowego w Sanoku. Smak prawdziwej bieszczadzkiej przygody oferują rzadziej odwiedzane przez turystów miejsca, takie jak Grób Hrabiny w Siankach, Sine Wiry czy Jeziorka Duszatyńskie. Warto również wybrać się w podróż w czasie leśną kolejką wąskotorową, której stacja początkowa znajduje się w Majdanie koło Cisnej. W okresie zimowym warto zobaczyć Wyścigi Psich Zaprzęgów z Lutowisk do Wołosatego oraz Ogólnopolski Bieszczadzki Rajd Narciarski z Wołosatego do Ustrzyk Górnych. Latem zaś miłośnicy piosenek z Krainy Łagodności nie ominą na pewno Festiwalu Sztuk Różnych „Bieszczadzkie Anioły” w Wetlince Górnej.

Teren ostoi poprzecinany jest wieloma szlakami pieszymi i rowerowymi. Wyznaczonych jest tu również kilka szlaków do uprawiania turystyki konnej. W Wołosatem w stadninie koni Bieszczadzkiego Parku Narodowego można dosiąść konia huculskiego. Zimą natomiast można skorzystać z tras narciarskich m.in. z wyciągów w Ustrzykach Dolnych.

Na terenie ostoi i w jej okolicach znajduje się wiele miejscowości turystyczno – wypoczynkowych m.in. Wetlina, Cisna, Ustrzycki Górne i Dolne, Solina i Komańcza. Miejscowości te oferują bardzo bogatą bazę noclegową, począwszy od hoteli, ośrodków wypoczynkowych, poprzez pensjonaty i pokoje gościnne do pól namiotowych. Na terenie ostoi znajduje się również kilka schronisk młodzieżowych m.in. w Wetlinie, Cisnej, Komańczy, na Połoninie Wetlińskiej – „Chatka Puchatka” lub Bacówka „Pod Małą Rawką”. Okoliczni gospodarze oferują również pobyt w kwaterach agroturystycznych m.in. w Wetlinie, Cisnej, Smerku, Lutowiskach i Baligrodzie.

Artykuł powstał w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.

Od 28 sierpnia do końca września 2020 roku w muzeum w Chełmie na dziale ekologii można oglądać ostatnią część wystawy fotograficznej przygotowanej przez uczestników spotkań w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury”.

Fotografie przedstawiają rodzime gatunki roślin i zwierząt które można spotkać w naszych lasach, na łąkach, bagnach.A odbiorcom przybliża nie tylko fascynację naszą florą i fauną, ale również odkrywa tajemnice fotografii przyrodniczej.

Wystawa została zorganizowana w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.

W dniu 14 sierpnia 2020 roku w Bieszczadach odbył się warsztat interpretatorów przyrody.

Warsztat rozpoczął się od mini wykładu dotyczącego ziołolecznictwa, oraz roślin służących poprawie zdrowia które można spotkać na okolicznych łąkach. Uczestnicy spotkania dowiedzieli się o ich właściwościach, wyglądzie i sposobach przygotowywania.

Następnie można było wykorzystać tę wiedzę w terenie. Wycieczka uzupełniła wstępny wykład oraz pozwoliła uczestnikom dotknąć, powąchać i zebrać zioła i rośliny które mogą mieć na nich zbawienny wpływ.

Warsztat zakończył się szkoleniem manualnym z przygotowywania wieńców i bukietów z zebranych roślin.

Spotkanie zostało zorganizowane w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.

Ostoja obejmuje fragment pradoliny w okolicy miejscowości Góry z meandrującą Baryczą i jej dopływami: Dziczek i Rów Śląski. W obszarze występują starorzecza.

W wodach żyją cenne gatunki ryb – Cobitis taenia, Misgurnus fossilis, Rhodeus sericeus, Z wodami związane są także ptaki ostoi – Alcedo atthis, Merus merganser oraz ssaki – Castor fiber i Lutra lutra. Cenne łąki – siedlisko motyla Maculinea nausithous i wielu ptaków zajmują 32%, a tereny rolne – 14% obszaru. Lasy zajmują 54% powierzchni, w tym lasy iglaste – 10%, liściaste – 24%, a mieszane 20% terenu.

Na stromych zboczach pradoliny występują ciepłolubne dąbrowy (siedlisko Rosa gallica – gatunku z Czerwonej Księgi), na tarasie zalewowym – lasy łęgowe dębowo-wiązowo-jesionowe (rozległe łęgi jesionowe nad Rowem Śląskim) i nadrzeczne zarośla wierzbowe, a na siedliskach suchszych – grądy. Lasy ostoi są miejscem występowania rzadkiego gatunku chrząszcza – pachnica debowa Osmoderma eremita i miejscem lęgów znaczących populacji dzięciołów.

Róża Francuska – Rosa gallica

Ostoja jest bardzo ważnym w tej części Polski miejscem występowania priorytetowego siedliska – ciepłolubnych dąbrów, oraz lasów łęgowych i nadrzecznych zarośli wierzbowych. Szczególnie dobrze zachowane są rozległe łęgi jesionowe. Cenne są również tutejsze lasy łęgowe dębowo- wiązowo-jesionowe i grądy. Lasy ostoi są miejscem lęgów znaczących populacji dzięciołów. Bardzo ważnym siedliskiem w ostoi są liczne starorzecza. W ostoi zachowały się cenne łąki trzęślicowe będące siedliskiem motyla – Maculinea nausithous. Dla zachowania ostoi również cenne są dwa inne typy siedlisk – olsy i turzycowiska. Są one ważne dla zachowania populacji gatunków: Grus grus, Ciconia nigra, Lycaena dispar.

Artykuł powstał w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.