Prezentacja wyników badania poziomu świadomości ekologicznej gimnazjalistów „Młodzież a Natura 2000”, przeprowadzonego przez Instytut na rzecz Ekorozwoju w ramach projektu „Szerokie wody Natury 2000”
odbędzie się w dniu 30 maja 2011 r. o godz. 10.30
w Centrum Konferencyjnym przy ul. Zielnej 37 w Warszawie.
Serdecznie zapraszamy!
W dniu 13 kwietnia 2011 r. odbyło się w Warszawie w Belwederze spotkanie w ramach Forum Debaty Publicznej (FDP) organizowanego przez Kancelarię Prezydenta zatytułowane „Ochrona krajobrazu przyrodniczego i kulturowego, a rozwój cywilizacyjny”. Obrady Forum były transmitowane on-line na oficjalnej stronie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (http://www.prezydent.pl), a zapis video jest obecnie dostępny na tej stronie.
W debacie uczestniczyło kilkadziesiąt osób – specjaliści w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, naukowcy, praktycy, przedstawiciele placówek kulturalnych oraz organizacji pozarządowych, przedstawiciele mediów. Pod nieobecność Prezydenta Debatę prowadził Szef Kancelarii Prezydenta RP Jacek Michałowski wspólnie z ministrami Kancelarii Olgierdem Dziekońskim i Maciejem Klimczakiem. Uczestniczyli też dwaj doradcy społeczni Prezydenta Prof. Tomasz Borecki i Prof. Michał Kulesza oraz dwaj wiceministrowie – Janusz Zalewski, Główny Konserwator Przyrody i Piotr Żuchowski, Generalny Konserwator Zabytków.
Celem debaty było zainicjowanie publicznej dyskusji nt. identyfikacji rozwiązań prawnych i instytucjonalnych pozwalających chronić krajobraz przyrodniczy oraz kulturowy, jednocześnie realizując wyzwania cywilizacyjne. Punktem odniesienia do dyskusji były przygotowane w Kancelarii następujące pytania:
Tematyka przyprowadzonej debaty jest bardzo szeroka. Nie sposób więc w dwu i pół godzinnej dyskusji z udziałem wielu uczestników poruszyć wszystkie istotne zagadnienia, a co dopiero odnieść się do nich szczegółowo, mimo to uczestnicy debaty zasygnalizowali wiele istotnych spraw. Debata w większym stopniu poświęcona była sprawom dziedzictwa kulturowego niż sprawom dziedzictwa przyrodniczego. Więcej też było słów krytycznych nt. obecnej sytuacji w obu tych dziedzinach niż konkretnych propozycji rozwiązań, które miałyby te identyfikowane problemy usuwać. Wskazywano iż prawie każdego dnia tracimy bezpowrotnie ważne elementy naszego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego i sytuacja ta wymaga pilnych działań zaradczych – by zahamować te negatywne procesy i skutecznie chronić najcenniejsze składniki tego dziedzictwa. Niektóre osoby wypowiadały się bardzo ostro na ten temat twierdząc, że krajobraz jest bardzo zniszczony i że ci którzy mają pieniądze są w stanie wszystko załatwić. Jako na jedną z zasadniczych przyczyn degradacji krajobrazu wskazywano powszechny brak wartości i brak świadomości, że krajobraz jest wartością, którą należy przekazać następnym pokoleniom, i to wartością bardzo istotną, która może dawać krajowi tzw. przewagi konkurencyjne. Podnoszono też kwestię zawłaszczania przestrzeni i krajobrazu w sensie wizualnym – przez nadmiernie rozpanoszone reklamy – wskazywano na potrzebę odsłaniania krajobrazu i architektury.
Wskazywano z jednej strony na potrzebę większej roli państwa w sprawie ochrony krajobrazu, a z drugiej, że to niewiara w samorządy, które zdaniem niektórych mają prawo określać jak chcą korzystać z krajobrazu. Zdaniem wielu uczestników debaty przestrzeń i krajobraz są wartością publiczną – powinny więc być traktowane również jako własność publiczna, natomiast nasz system prawny w nadmiernym stopniu jako nadrzędne uznaje prawo własności prywatnej. Ta sytuacja jest w dużym stopniu przyczyną strat w zakresie dziedzictwa jakie ponosi nasz kraj. Podkreślano słabość organów powołanych do ochrony krajobrazu. Podnoszono też potrzebę integracji działań w zakresie ochrony obu tych typów dziedzictwa oraz ogromną potrzebę edukacji obywateli i władz na wszystkich szczeblach o wadze ochrony tego dziedzictwa. Bardzo wiele osób wskazywało, że tak dla dziedzictwa kulturowego, jak i dla przyrodniczego fatalny jest brak spójnego i właściwie funkcjonującego systemu planowania przestrzennego oraz brak trwałości rozwiązań w tej dziedzinie, a także brak poszanowania ustaleń przyjętych planów. Przypomniano, że zmiany legislacji w tej dziedzinie z 1994 i 2003 r. zniszczyły dorobek tej dziedziny w Polsce oraz że dla wielu małych jednostek administracyjnych koszty planów są zbyt duże. Wskazywano na pilną potrzebę publicznej dyskusji na temat jak prowadzić rozwój z zachowaniem jednocześnie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz na potrzebę oceny z tego punktu widzenia różnych rozwiązań legislacyjnych z innych dziedzin, które mogą, a w niektórych przypadkach już są dużym zagrożeniem dla ochrony tego krajobrazu.
Niektóre głosy odnosiły się do instrumentów, które można wykorzystywać do ochrony krajobrazu wskazując na potrzebę ich generalnego uporządkowania. Są bowiem takie, które są mało wykorzystywane choć są dostępne, a inne są niedostępne, choć w innych krajach bardzo dobrze spełniają te funkcje.
W odniesieniu do ochrony dziedzictwa przyrodniczego wielokrotnie podnoszona była sprawa nieskuteczności egzekwowania prawa, co w dużym stopniu niweczy starania o ochronę krajobrazu przyrodniczego. Kilkakrotnie odwoływano się do ratyfikowanej przez Polskę konwencji krajobrazowej wskazując, że mimo tej ratyfikacji brak jest zdecydowanych działań na rzecz wdrażania jej zapisów. Wskazywano, że przy obecnych wyzwaniach jakie stoją przed ochroną krajobrazu istnieje potrzeba wprowadzenia do obrotu prawnego poprawnej definicji krajobrazu przyrodniczego uwzględniającej również elementy przyrodnicze odpowiedzialne za jego funkcjonowanie oraz weryfikacji kryteriów, od których zależy ochrona krajobrazu. Wskazywano, że poszczególne regiony kraju mają różny krajobraz, zarówno przyrodniczy, jak i kulturowy, i że te charakterystyczne dla nich krajobrazy powinny podlegać ochronie. A ponadto podkreślano, że o krajobraz trzeba dbać nie tylko w obrębie obszarów powołanych do jego ochrony, a wszędzie. Odnosząc się do różnorodności krajobrazu wiejskiego jako wartości, wskazywano na wagę różnorodności biologicznej tego krajobrazu, która jest zagrożona w wyniku przemian zachodzących na wsi, m.in. w związku z intensyfikacją rolnictwa w niektórych regionach, w tym w związku z wprowadzaniem monokultur rzepaku w niektórych regionach. Natomiast w odniesieniu do lasów to wskazywano na zmiany pozytywne w związku z rozwojem zrównoważonej gospodarki leśnej w Polsce, przede wszystkim w lasach państwowych.
Sprawa Natury 2000 w niewielkim stopniu była podnoszona w trakcie debaty. Przywołano Naturę 2000 w kontekście stanowienia bariery dla budowy dróg i zagrożenia dla możliwości pełnego wykorzystania środków UE na inwestycje, co zostało skomentowane iż właśnie w zakresie dużych inwestycji drogowych osiągnięto duży postęp w zakresie godzenia potrzeb ich budowy z ochroną obszarów Natura 2000. Do Natury 2000 odniesiono się też w momencie komentowania świadomości ekologicznej społeczeństwa wskazując, że wyostrzyła ona postrzeganie relacji przyroda-rozwój.
Debata w ramach FDP poświęcona ochronie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego nie była jednorazowym wydarzeniem. Planowane są kolejne spotkania – najbliższe planowane jest w czerwcu br., jego tematem mają być pomniki historii. Forum Debaty Publicznej jest formą konsultacji społecznych Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, a zadaniem Forum jest wypracowanie propozycji konkretnych zmian legislacyjnych w istotnych dla kraju kwestiach (dyskusje prowadzone są w siedmiu obszarów tematycznych), które powinny doprowadzić do modernizacji Polski.
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków zaprasza do współpracy osoby zaangażowane w działania na rzecz ochrony lokalnej przyrody, które chciałyby zostać animatorami edukacji przyrodniczej.
W ramach projektu „Bliżej natury – identyfikacja i merytoryczne przygotowanie lokalnych animatorów przyrodniczych” animatorzy uczestniczą w bezpłatnym szkoleniu dotyczącym obszarów Natura 2000, metod prowadzenia skutecznej kampanii edukacyjnej oraz metod pozyskiwania środków finansowanych na działania społeczne. Do tej pory odbyło się 6 edycji szkoleń. W maju 2011 odbędzie się kolejna edycja.
Celem projektu jest zaangażowanie mieszkańców obszarów Natura 2000 w działania na rzecz ochrony przyrody. Zadaniem animatorów uczestniczących w projekcie jest przeprowadzenie wraz z 10-osobową grupą młodzieży (młodzież: V i VI klas szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół średnich) lokalnej kampanii edukacyjnej dotyczącej położonego w okolicy miejsca ich zamieszkania obszaru Natura 2000. Na kampanię składa się:
Więcej informacji o projekcie na stronie: http://www.otop.org.pl/obserwacje/animatorzy-przyrodniczy/o-projekcie/.
Zachęcamy nauczycieli do udziału w ogólnopolskim konkursie Ministerstwa Środowiska pt. „Lekcja zmieniania świata” na najlepszy scenariusz lekcji w szkole ponadgimnazjalnej z wykorzystaniem elementów edukacji dla zrównoważonego rozwoju.
Idea zrównoważonego rozwoju zwraca uwagę na zależność pomiędzy społeczeństwem, gospodarką a środowiskiem; podkreśla, że rozwój jednej z tych trzech sfer nie może odbywać się kosztem innej.Dlatego planując rozwój gospodarczy powinniśmy kierować się potrzebami ludzi i środowiska, a polityka ochrony środowiska powinna brać pod uwagę konieczność rozwoju gospodarczego i realizacji potrzeb społecznych. Zrozumienie przez uczniów zależności między trzema ważnym aspektami – społeczeństwem, gospodarką i środowiskiem – pozwoli im na lepsze rozumienie informacji docierających do nich z mediów, takich jak wpływ gospodarki energetycznej na środowisko. A to z kolei umożliwi uczniom dokonywanie bardziej świadomych decyzji w życiu codziennym, np. w kwestii konsumpcji czy preferowanych środków transportu.
Zachęcamy nauczycieli do przygotowania autorskich lekcji w szkołach ponadgimnazjalnych, które wzbogacą tradycyjny program nauczania o trzy aspekty zrównoważonego rozwoju: środowisko naturalne, gospodarkę i społeczeństwo. Konkurs jest otwarty dla wszystkich nauczycieli, warunkiem jest jednak przygotowanie zajęć dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wybór tematu należy do Państwa. Wśród tematów może się znaleźć, na przykład: sprawiedliwy handel, ochrona zagrożonych gatunków, równy dostęp do edukacji. Możliwości jest znacznie więcej.
W ramach konkursu przewidziane są atrakcyjne nagrody pieniężne (pierwsza nagroda to 3 tys. zł). Dodatkowo, nagrodzone i wyróżnione prace zostaną zaprezentowane w postaci publikacji elektronicznej na portalu internetowym Ministerstwa Środowiska. Scenariusz wraz z formularzem zgłoszeniowym należy przesyłać na adres e-mail: konkurs@ceo.org.pl w terminie do 29 kwietnia 2011 r.
Szczegółowe informacje o konkursie i jego regulamin znajdą Państwo na stronie www.mos.gov.pl/konkurs_scenariusze. Koordynatorem konkursu jest Centrum Edukacji Obywatelskiej, kontakt: (22) 622-32-39, wew. 121; e-mail: konkurs@ceo.org.pl. Honorowy patronat objął Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Do pobrania Ogłoszenie o konkursie.
Pierwsze dni kwietnia to ważne dni dla ochrony ptaków. W dniu 1 kwietnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Ptaków. Święto zostało ustanowione w 1906 r. podczas ratyfikacji Konwencji o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa z 19 marca 1902 r., a inicjatorem obchodów była międzynarodową federacja organizacji ochrony ptaków i przyrody BirdLife International. Polska stroną Konwencji jest od roku 1932. Natomiast 2 kwietnia przypada rocznica wprowadzenia w życie w Unii Europejskiej Dyrektywy w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (79/409/EWG), w tym roku już trzydziesta druga.
Obchodzenie Międzynarodowego Dnia Ptaków ma na celu przybliżanie i propagowanie idei ochrony ptaków, a także ma uzmysławiać nam, że stan i liczebność ptasich populacji to barometr ogólnego stanu przyrody naszej planety. Dzień ten ma zwrócić uwagę na niebezpieczeństwa zagrażające ptakom na całym świecie i zachęcić ludzi do pomocy w ochronie tych zwierząt oraz siedlisk, w których one żyją.
W tym dniu warto przyjrzeć się liście zagrożonych gatunków ptaków w Polsce. Jednym z nich jest największy europejski ptak grzebiący – głuszec. Gatunek ten od 1995 roku objęty jest w kraju ścisłą ochroną, wpisany został do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt, zaś ostoje głuszców obejmuje Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000. W polskich lasach w odosobnionych lokalnych populacjach żyje dziś zaledwie 550-750 osobników tego gatunku. Najwięcej tych ptaków gnieździ się w Beskidzie Śląskim i Żywieckim, a także w Gorcach i Tatrach. Zanika populacja głuszca w Sudetach i Borach Dolnośląskich, na nizinach występują jedynie w Puszczy Augustowskiej oraz na Lubelszczyźnie.
Do głównych zagrożeń dla głuszców należy niewłaściwa gospodarka leśna obejmująca fragmentację lasów i ich przesuszanie, wyrąb starodrzewi, wprowadzanie monokultur leśnych, a także niepokojenie przez ludzi, w tym kłusownictwo i polowania.
Wspomniana Dyrektywa UE została przyjęta w 1979 r. w celu ochrony wszystkich gatunków ptaków dziko żyjących i ich najważniejszych siedlisk na obszarze całej Unii Europejskiej. Położyła kres praktykom takim jak hodowla i handel występującym naturalnie dzikimi ptakami, bądź określonym metodom zabijania ptaków, a także wprowadziła prawny mechanizm regulacji innych czynności, na przykład polowań.
W tych dniach kwietniowych ornitolodzy przypominają o wadze ochrony ptaków, podejmują różne kampanie edukacyjne, zachęcają do włączania się do obserwacji ptaków i ich zachowań oraz do działań na rzecz ich ochrony. Rzesze miłośników ptaków są na świecie ogromne, żadna inna grupa zwierząt czy roślin nie doczekała się podobnych.
Warto również wiedzieć, że 11 kwietnia br. w teren wyruszyli w Polsce obserwatorzy, by liczyć ptaki w ramach programu Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL). Będzie to już dwunasty rok tego monitoringu, w którym biorą udział zarówno profesjonalni ornitolodzy, jak i doświadczeni obserwatorzy ptaków amatorzy. Obserwacje te z roku na rok dostarczają coraz to lepszych i dokładniejszych danych. Od kilku lat Program MPPL stanowi część Państwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
Kolejne ważne dla ptaków dni będą w połowie maja, gdy obchodzony będzie Światowy dzień ptaków migrujących.
Instytut na rzecz Ekorozwoju prezentuje Raport nt. zmian w tworzeniu sieci Natura 2000 w Polsce w latach 2009-2011 przygotowany w ramach projektu „Szerokie wody Natury 2000”.
Podstawowym celem raportu jest zebranie i przedstawienie zmian, jakie zaszły w sprawach związanych z wdrażaniem Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 w Polsce od roku 2009.
Dzisiaj (22 marca 2011 r.) obchodzimy Światowy Dzień Wody. Hasłem tegorocznej edycji jest „Water for Cities. Responding the Urban Challenge” czyli „Woda dla miast. Odpowiadając na miejskie wyzwania”.
Celem organizatorów Światowego Dnia Wody 2011 jest skupienie międzynarodowej uwagi na skutkach wzrostu liczby ludności miejskiej (już ponad połowa ludności świata żyje w miastach!), industrializacji i zmian klimatu dla miejskich systemów wodnych.
Światowy Dzień Wody został ustanowiony rezolucją z 22 grudnia 1992 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w ramach Agendy 21, w czasie konferencji Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro. Powodem był fakt, że ponad miliard ludzi na świecie cierpi z powodu braku dostępu do czystej wody pitnej.
Elementem Światowego Dnia Wody jest obchodzony w krajach położonych nad Morzem Bałtyckim Dzień Ochrony Bałtyku. Został on ustanowiony przez Komisję Helsińską w 1997 r.
Więcej informacji na oficjalnej stronie obchodów Światowego Dnia Wody 2011: http://www.worldwaterday2011.org/
Prezentujemy komunikat prasowy z wynikami
i podsumowaniem VII edycji konkursu PTTK
o Nagrodę Przyjaznego Brzegu za rok 2010, pod patronatem honorowym Ministra Sportu
i Turystyki.
Ogłoszenie wyników i wręczenie Nagród Przyjaznego Brzegu już tradycyjnie odbyło się na Targach Wiatr i Woda, w sobotnie południe 5 marca 2011 roku.
Konkurs o Nagrodę Przyjaznego Brzegu organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wspólnie z Polską Organizacją Turystyczną, Polskim Związkiem Żeglarskim, Polskim Związkiem Kajakowym i innymi partnerami.
Celem nagrody jest promocja atrakcji wodniackich i turystycznych Polski oraz wyróżnianie miejscowości najbardziej aktywnych na tym polu, łamiących stereotyp, iż odwrócone są „plecami” do rzek i innych wód.
Więcej informacji na www.polskieszlakiwodne.pl.
Wyniki ostatniego Eurobarometru nt. świadomości Europejczyków odnośnie różnorodności biologicznej, a w tym sieci Natura 2000 wskazują na ogromne braki w wiedzy w tym zakresie. Wiedza Polaków na tle wiedzy obywateli innych państw UE nie jest najgorsza, ale nie jest to poziom zadowalający.
Wśród licznych celów jakie stawia sobie Unia Europejska znajduje się również ochrona różnorodności biologicznej{{1}}.
W związku z ogłoszeniem przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych roku 2010 Międzynarodowym Rokiem Różnorodności Biologicznej, Dyrekcja Generalna ds. Środowiska Komisji Europejskiej zleciła przeprowadzenie badania na temat stosunku obywateli UE do zagadnienia różnorodności biologicznej, a w tym do Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Badanie przeprowadzone zostało w 27 krajach członkowskich UE metodą telefonicznych sondaży, w niektórych państwach uzupełnionych wywiadami bezpośrednimi. W każdym z krajów zebrano opinie ok. tysiąca obywateli w wieku 15 i więcej lat.
Podstawowym elementem europejskiej polityki w zakresie ochrony różnorodności biologicznej jest rozbudowa Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000. Dlatego też kwestia stosunku obywateli do Natury 2000 stanowiła istotny punkt przeprowadzonego badania socjologicznego. Niestety, rezultaty są dalekie od oczekiwanych…
Wyniki przeprowadzonego w lutym 2010 r. badania pokazują{{2}}, że mimo iż europejska sieć obszarów Natura 2000 obejmuje obecnie już 17% powierzchni UE, większość mieszkańców Wspólnoty nie przypomina sobie, żeby kiedykolwiek słyszała jej nazwę! 80% badanych z niczym nie kojarzy hasła Natura 2000.
Co więcej, ci, którym nazwa ta jest znana, niekoniecznie potrafią skojarzyć ją właściwie. Jedynie 8% respondentów przyznało, że słyszało o Naturze 2000 i wie, co ta nazwa oznacza.
Poziom świadomości na ten temat różnił się znacznie w zależności od państwa,
z którego pochodziły osoby badane. Odsetek osób, które nigdy nie słyszały o Naturze 2000 wahał się od 19% w Finlandii do aż 97% w Irlandii i Wielkiej Brytanii. Najwięcej osób świadomych czym dokładnie jest Natura 2000 znalazło się w Finlandii (41%) i Bułgarii (38%). Wśród krajów, w których ponad połowa obywateli słyszała o Naturze 2000 znalazły się Estonia (59%), Słowenia (55%), Grecja (53%) i Polska (51%). Jednak niemal we wszystkich krajach, za wyjątkiem Finlandii i Bułgarii, więcej jest osób, które jedynie słyszały o Naturze 2000 niż takich, które potrafiłyby wyjaśnić, do czego odnosi się to pojęcie. Najniższy poziom świadomości na temat Natury 2000 mają Anglicy, Irlandczycy i Włosi, z których właściwie nikt nie potrafił powiedzieć co oznacza Natura 2000, a tylko 5% w ogóle słyszała taką nazwę.
Wyniki badania praktycznie nie różniły się od tych uzyskanych w roku 2007.
W dziewięciu krajach nieznacznie zwiększył się odsetek osób, które słyszały
o Naturze 2000 – największy wzrost świadomości w tej kwestii można było zaobserwować w Grecji (o 14%) i na Malcie (o 13%). Co ciekawe, w Bułgarii,
w ciągu ostatnich trzech lat zmniejszyła się liczba osób świadomych czym jest Natura 2000 (z 80% w 2007 roku do 72% w 2010). Prawdopodobnie wynika to z tego, że w lutym 2007 rząd Bułgarii został posądzony o wykluczenie z listy kandydatów do Natury 2000 ponad połowy proponowanych przez naukowców obszarów chronionych ze względu na interesy inwestorów, co zostało znacznie nagłośnione przez media.
Warto zwrócić uwagę na to, jaką zdaniem Europejczyków rolę odgrywają obszary chronione. Większość respondentów (53%) uważa, że najważniejsza jest ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Krajami, które najmocniej poparły ten punkt widzenia były Luksemburg i Niemcy. W następnej kolejności wymienia się zapobieganie niszczeniu cennych obszarów wodnych i lądowych (43%), najbardziej znaczące dla Finlandii i Wielkiej Brytanii, oraz ochronę roli przyrody w zapewnianiu dostępu do czystej wody i powietrza (38%), na które naciskają szczególnie Węgrzy i Litwini. Hiszpanie i Słoweńcy wskazywali przede wszystkim na promocję przyjaznego środowisku użytkowania ziemi (24% całej UE). Jedynie 11% badanych wskazało na turystykę przyjazną środowisku i rekreację, i byli to głównie obywatele Niemiec, Belgii i Irlandii.
Jeśli chodzi o wpływ rozwoju gospodarczego na obszary chronione, Europejczycy zgodnie opowiedzieli się przeciwko bezwzględnej przewadze inwestycji gospodarczych nad ochroną przyrody –jedynie 6% ankietowanych, głównie z Belgii, Czech, Luksemburga i Cypru dawało prymat inwestycjom. Niemal połowa respondentów (48%) uznała, że rozwój gospodarczy skutkujący zniszczeniem obszarów chronionej przyrody powinien być zabroniony, w tym większość Słoweńców, Włochów i Greków. Niewiele mniej osób (41%) przyjęło bardziej stonowane stanowisko, twierdząc, że inwestycje na obszarach chronionych powinny być dopuszczalne pod warunkiem, że służą interesom publicznym, a szkody dla natury zostaną w pełni zrekompensowane. Opinia ta była najbardziej popularna w Holandii, wyraziła ją także ponad połowa Niemców i Duńczyków.
Gdzie w tym wszystkim znajduje się Polska? Większość Polaków (51%) kojarzy nazwę Natura 2000, chociaż tylko 23% potrafi prawidłowo wytłumaczyć jej znaczenie. Jeśli porówna się ten wynik z rokiem 2007, to można zobaczyć, że liczba świadomych Polaków wzrosła o 7%! Ponad połowa (51%) naszych rodaków uważa, że jednym z dwóch najważniejszych zadań obszarów chronionych jest ochrona zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. Na drugim miejscu znalazła się rola przyrody w zapewnianiu dostępu do czystej wody i powietrza (44%), a na trzecim powstrzymanie destrukcji obszarów cennych przyrodniczo (38%). Znacznie mniej istotna okazała się promocja przyjaznego przyrodzie użytkowania ziemi (24%), a na samym końcu uplasowała się turystyka przyjazna środowisku i rekreacja (10%). Jeśli chodzi o wpływ rozwoju gospodarczego na obszary chronione, 39% Polaków uważa, że inwestycje szkodzące ochronie przyrody powinny być zakazane, 46% dopuszcza takie inwestycje pod warunkiem pełnej rekompensaty dla przyrody, a 8% przyznaje pierwszeństwo gospodarce.
Warto przypomnieć, że w badaniach poziomu świadomości ekologicznej Polaków przeprowadzonych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju w latach 2008 i 2009{{3}}, średnio jedna trzecia respondentów wykazała prawidłowe zrozumienie pojęcia „Natura 2000”. W 2009 r. 19,8% badanych skojarzyło nazwę „Natura 2000” z terenem chronionym (0,9% więcej niż w roku poprzednim), a 14,6% z najwyższymi walorami przyrodniczymi Europy (w tym przypadku zanotowano spadek o 1,2% w stosunku do roku poprzedniego). Co ciekawe, mimo głośnego i długotrwałego konfliktu wywołanego planami budowy obwodnicy Augustowa na terenach chronionych, w latach 2008-2009 odsetek osób kojarzących „Naturę 2000” z konfliktami społecznymi i ograniczeniami dla rozwoju gospodarki nie dochodził do 2%.
Mimo że na tle całej Unii Europejskiej Polacy zajmują całkiem dobrą pozycję jeśli chodzi o świadomość w zakresie istnienia i znaczenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, nie ulega wątpliwości, że należy kontynuować działania promocyjne i edukacyjne na ten temat. Pomóc w tym może wymiana doświadczeń i dobrych praktyk, nie tylko w kraju, ale i na arenie międzynarodowej. Dyskusje pomiędzy różnymi aktorami związanymi z siecią Natura 2000, zarówno tymi zajmującymi się ochroną przyrody, jak i tymi, którym ta ochrona może stać na przeszkodzie w realizacji zamierzeń, mogą zaowocować wypracowaniem wspólnej ścieżki działania i osiągnięciem obopólnych korzyści.
AG, InE
[[1]] Jako że plan zatrzymania procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 nie przyniósł oczekiwanych rezultatów, Komisja Europejska uznała, że trzeba budować długoterminową (w perspektywie roku 2050) unijną wizję dotyczącą różnorodności biologicznej. W ramach prac nad jej tworzeniem Komisja zaproponowała nowe cele odnośnie powstrzymywania utraty różnorodności biologicznej oraz funkcji ekosystemów w perspektywie do 2020 r. Przedstawione warianty wizji średniookresowej różnią się stopniem ambicji co do skali możliwej ich realizacji. Komunikat Komisji w tej sprawie: http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/policy/pdf/pl_act.pdf. Więcej informacji nt. polityki UE w zakresie ograniczania strat w różnorodności biologicznej dostępnych jest na stronie Komisji Europejskiej: http://ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/comm2006/index_en.htm [[1]]
[[2]] Raport pt. “Attitudes of Europeans towards the issue of biodiversity. Analytical report, Wave 2” opublikowany w marcu 2010 r. dostępny jest pod adresem: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_290_en.pdf, a jego streszczenie pod adresem: http://ec.europa.eu/public_opinion/flash/fl_290_sum_en.pdf [[2]]
[[3]] Raporty z badań przeprowadzonych przez InE w latach 2008 i 2009 dostępne są na stronie internetowej Instytutu: http://www.ine-isd.org.pl/lang/pl/page/raporty/id/40/ [[3]]
Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. i rozpoczęcia procesu wdrożenia unijnego prawodawstwa do naszego systemu prawnego Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 w wielu kręgach postrzegana była jako potencjalne zarzewie konfliktów społecznych czy wręcz ograniczenie rozwojowe. Kluczową kwestię równowagi między ochroną przyrody a rozwojem gospodarczym i użytkowaniem gruntów precyzyjnie reguluje jednak Dyrektywa Rady Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory z dnia 21 maja 1992 r. (92/43/EWG), czyli tzw. dyrektywa „siedliskowa”. Artykuł 6 tego dokumentu opisuje ogólne zasady zarządzania obszarami Natura 2000, w tym procedury zatwierdzania planów i projektów, które mogą mieć znaczący negatywny wpływ na te obszary. Dodatkowo Komisja Europejska opracowuje wytyczne dla władz i przedsiębiorstw lokalnych dotyczące stosowania tych przepisów w praktyce – w odniesieniu do poszczególnych zapisów dyrektywy, jak również dla konkretnych sektorów. Pierwsze z nich obejmują branżę energii wiatrowej i przemysł wydobywczy niezwiązany z produkcją energii.
Realizowanie inwestycji, nawet o dużych rozmiarach, a co za tym idzie – rozwój gospodarczy regionu, nie jest na obszarach Natura 2000 z góry wykluczony. Istotą sieci Natura 2000 jest ochrona tych terenów przed zmianami, które mogłyby zagrozić bytowaniu określonych siedlisk i gatunków. Dlatego decyzja o budowie elektrowni wiatrowej musi być zawsze podejmowana po rozpatrzeniu indywidualnego przypadku. Przygotowane wytyczne wskazują zatem na dobre praktyki w zakresie oceny wpływu na środowisko i wzmacniają rolę strategicznego planowania przestrzennego, m.in. poprzez zalecenie sporządzania map obszarów zagrożonych.
Również w odniesieniu do działań wydobywczych autorzy wytycznych zalecają sporządzanie map – w tym przypadku szczegółowych map zasobów mineralnych. Nałożenie takich map na mapy obszarów Natura 2000 pozwoli wytypować potencjalnie konfliktowe tereny i obszary o zwiększonym ryzyku. Dokument Komisji zawiera także ocenę potencjalnego wpływu inwestycji wydobywczych niezwiązanych z produkcją energii na bioróżnorodność oraz sposoby zapobiegania negatywnym skutkom realizacji tych inwestycji dla integralności obszaru Natura 2000. Oprócz tego wytyczne zajmują się kwestią wydobycia na obszarach morskich.
Wytyczne są do pobrania ze strony Komisji Europejskiej:
Więcej w Magazynie Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska „Przyroda dla Europejczyków” nr 41/2011:
http://ec.europa.eu/environment/news/efe/pdf/PL-EFE41-101201.pdf