Wymagania środowiskowe
Najistotniejsze wymagania wobec turystyki proekologicznej mają charakter uniwersalny, co oznacza, że mają zastosowanie do produktów bez względu na ich skalę i rodzaj. Można je uwzględniać w skali lokalnej czy ogólnokrajowej (w produkcie terytorialnym), ale punktem wyjścia jest ich przestrzeganie w każdym obiekcie, nawet w skromnym gospodarstwie agroturystycznym (w produkcie przedsiębiorstwa).
Organizatorzy usług na obszarach przyrodniczo cennych (a nawet w ich sąsiedztwie) powinni te wymagania traktować jak kanon swej działalności. Ich spełnianie powinno się odbywać kompleksowo, ale można wprowadzać w życie stopniowo, w miarę możliwości. Jeśli możliwości finansowe są ograniczone, zaleca się rozpoczynanie od rozwiązań najprostszych i najtańszych. Budując nowe obiekty, warto zastanowić się, czy nie lepiej ponieść koszty na początku inwestycji, by potem zyskiwać na obniżce kosztów.
Gospodarowanie energią
Wskazane jest prowadzenie regularnych pomiarów poziomu zużycia energii elektrycznej i cieplnej, zbieranie zapisów i analizowanie ich w celu bardziej racjonalnego gospodarowania energią (nie tylko jej zużyciem). Służy temu regulacja instalacji centralnego ogrzewania, np. wyposażenie kaloryferów w termoregulatory, zainstalowanie regulacji pogodowej (czujników zewnętrznych) i innych urządzeń ograniczających zużycie energii elektrycznej (np. użytkowanie żarówek energooszczędnych). Najbardziej popularne rozwiązania to:
- ocieplanie ścian, stropów i dachów, zadbanie o szczelność okien i drzwi;
- korzystanie ze źródeł ciepła gazowych, elektrycznych lub wykorzystujących biomasę;
- włączenie w systemy ogrzewania pomp ciepła, kolektorów słonecznych i innych energooszczędnych technologii (np. skojarzonego wytwarzania ciepła i energii elektrycznej);
- wymiana tradycyjnych żarówek na żarówki energooszczędne;
- zastępowanie starego sprzętu gospodarstwa domowego sprzętem o wyższej efektywności energetycznej.
Gospodarowanie wodą
Prawidłowe gospodarowanie wodą powinno się opierać na regularnych pomiarach poziomu i kosztów zużycia wody, gromadzeniu stosownych dokumentów (zapisów, rachunków) i ich analizowaniu, wreszcie na stosowaniu oszczędnych sposobów użytkowania wody oraz instalowaniu urządzeń ograniczających jej zużycie. Najbardziej znane sposoby to: dwudzielne przyciski spłuczek toalet pozwalające na zużycie części lub całej zawartości zbiornika, wykorzystywanie czystych wód opadowych do nawadniania ogrodów, zastosowanie perlatorów (rozdrabniaczy strumienia wody zapewniających uczucie wystarczającej jej objętości przy faktycznym mniejszym zużyciu) i ograniczników przepływu wody w kranach i prysznicach, a także rezygnacja z wanien na rzecz kabin prysznicowych, dzięki czemu zużycie wody wyraźnie maleje). W obiektach funkcjonujących poza zbiorowymi systemami wodno-kanalizacyjnymi pożądane jest też posiadanie własnej oczyszczalni ścieków (np. oczyszczalni korzeniowej).
Gospodarka odpadami
Koniecznością – ze względu na wymogi prawne i etyczne – jest zawieranie umów na odbiór ścieków i odpadów stałych. Wskazane jest gromadzenie dokumentacji o ilości wytwarzanych odpadów, daje to bowiem możliwość oceny ewentualnych ograniczeń. Ze względu na bezpieczeństwo, estetykę i dostępność konieczne jest wyznaczenie czystych, odpowiednio oznaczonych i zabezpieczonych miejs magazynowania odpadów. Segregację odpadów należy prowadzić w sposób widoczny, co odgrywa role edukacyjną. Przede wszystkim należy zbierać i selekcjonować: szkło, papier, tworzywa sztuczne, metale oraz baterie i żarówki. Ponadto zaleca się:
- wprowadzanie zmian organizacyjnych zmierzających do ograniczenia ilości odpadów, np. zakupy zbiorowe (większe porcje, zestawy), korzystanie z opakowań wielokrotnego użytku, wybieranie żywności (zwłaszcza napojów) w opakowaniach zwrotnych;
- rezygnację z produktów w opakowaniach jednorazowego użytku (np. eliminację opakowań z małymi porcjami śmietanki do kawy, masła, dżemu, miodu, słodyczy;
- niestosowanie naczyń jednorazowych (talerzyków, kubków, sztućców) w czasie imprez masowych i w turystyce lokalnej. Argumenty „bez zmywania”, „oszczędzanie wody” są najczęściej przykrywką dla wygodnictwa i wybiegiem wobec wymogów sanitarnych stawianych usługom gastronomicznym.
Budownictwo i estetyka
Turyści zainteresowani przyrodą unikają dużych hoteli o bardzo wysokim standardzie. Wolą małe obiekty prowadzone przez mieszkańców: kwatery, schroniska, pensjonaty, domki, lub chatki albo namioty. Bardzo ważne jest, by te obiekty były przyjazne środowisku, co może być potwierdzone odpowiednim certyfikatem. W Polsce dobrym przykładem obiektów noclegowych przyjaznych środowisku są gospodarstwa agroturystyczne posiadające atest gospodarstwa ekologicznego.
Budynki utrzymane w czystości to podstawowa wizytówka każdego obiektu turystycznego. Jego walory podnosi zadbana zieleń, powinna ona jednak być zaprojektowana zgodnie z charakterem danego obszaru i warunkami siedliskowymi. Przede wszystkim zaleca się korzystanie ze środków czystości (w turystyce zużywa się ich bardzo dużo) ulegających biodegradacji, efektywne dozowanie ich zużycia (w kuchni, pralni i w czasie sprzątania). Zaleca się także stosowanie ekologicznych materiałów budowlanych i wykończeniowych, takich jak nietoksyczne farby i wykładziny czy meble wykonane z materiałów nadających się do recyklingu. Niestety, wyższe zwykle ceny takich towarów stanowią barierę dla powszechnego stosowania się do tej zasady.
Transport
Właściwa (ze środowiskowego punktu widzenia) organizacja transportu wymaga dużych zbiorowych (zintegrowanych) działań organizacyjnych, często współdziałania całej społeczności lokalnej. Wskazane jest ograniczanie użycia samochodów indywidualnych, z jednoczesnym organizowaniem przejazdów zbiorowych lub popularyzowaniem środków transportu publicznego, organizowanie przejazdów (można np. wyjeżdżać po gości na dworzec, zachęcając ich w ten sposób do odbywania podróży pociągiem), oferowanie gościom na czas pobytu abonamentu na przejazdy lokalną komunikacją publiczną i ułatwianie korzystania z niej przez udostępnianie rozkładów jazdy autobusów, pociągów i innych środków transportu, np. popularnej komunikacji mikrobusowej). Uprawiający turystykę przyrodniczą preferują korzystanie ze środków transportu przyjaznych środowisku oraz umożliwiających dotarcie do atrakcyjnych miejsc, dlatego najczęściej korzysta się z transportu rowerowego, konnego (w tym np. konnych wozów właścicieli kwater), wodnego, czasami nart czy balonów. Zasadą jest ograniczanie transportu samochodowego do niezbędnego minimum. W miejscach wrażliwych na ruch turystyczny, zwłaszcza tych trudno dostępnych, liczba wypożyczanych środków transportu jest narzędziem ograniczania liczby turystów.
Żywienie
Korzystanie z ekologicznych produktów żywnościowych z atestem (pochodzących z gospodarstw i przetwórni produkujących metodami ekologicznymi) oraz z produktów lokalnych i regionalnych, oprócz wspierania producentów, przyczynia się także do zmniejszania środowiskowych kosztów dowożenia żywności do konsumenta i zmniejsza ilość odpadów (opakowań). Uczestnicy wycieczek przyrodniczych często szukają potraw sporządzanych z produktów lokalnych, pochodzących z regionu, do którego przyjechali. Cenią sobie także atmosferę małego, tradycyjnego obiektu gastronomicznego. Duża część z nich wybiera potrawy wegetariańskie, dietetyczne, tzw. zdrową żywność i produkty rolnictwa ekologicznego.
Formy turystyki
Na obszarach Natura 2000 najlepiej sprawdzają się formy turystyki aktywnej. Do niej zalicza się wszelkie formy wykorzystujące tereny otwarte dla wędrówek lub pobytów turystycznych. W Naturze 2000 trzeba jednak bacznie zwracać uwagę na możliwość dopuszczania tylko form wykorzystujących przyjazne dla środowiska sposoby poruszania się turystów. Priorytetem jest turystyka rowerowa, konna, kajakowa oraz żeglarska. Należy eliminować turystykę motorowodną, samochodową, zbiorową w wieloosobowych grupach, czyli formy zakłócające funkcjonowanie przyrody. Dziś najbardziej popularnym sposobem zwiedzania i rekreacji jest poruszanie się turystów na rowerze. W celu zapewnienia fachowej obsługi na poziomie lokalnym najlepiej jest udzielać turystom informacji o istniejących w okolicy szlakach (dysponować mapami) i wypożyczalniach sprzętu turystycznego (rowerów, kajaków), a także urządzić miejsca postojowe np. dla rowerów (wyznaczyć takie miejsca, oznakować je i wyposażyć w stojaki), ponieważ w turystyce przyrodniczej są one o wiele ważniejsze niż parkingi dla samochodów. Te lokalizuje się z daleka od miejsc wrażliwych, pozostających pod ochroną.