Natura 2000 – Jeziora Wdzydzkie

Natura 2000 a turystyka > Agroturystyka w sieci natury > Natura 2000 – Jeziora Wdzydzkie

„Morze Kaszubskie” to miano nadane przez Kaszubów na określenie Jeziora Wdzydzkiego. Położone w powiecie kościerskim, ma nietypowy kształt krzyża, którego ramiona tworzą jeziora: Radolne, Jelenie, Gołuń i Wdzydze – zwane też Wielką Wodą.

Jezioro pochodzenia lodowcowego wypełnia dwie, głębokie i przecinające się rynny. Znajduje się na nim 10 wysp: Ostrów Wielki, Ostrów Mały, Golonek, Sorka, Sidły. Znaczna część jeziora znajduje się na terenie gminy Karsin.

Obszar znajduje się w południowej części Pojezierza Kaszubskiego w dorzeczu Wdy. Stanowi go kompleks mezotroficznych jezior, położonych w krzyżujących się rynnach polodowcowych, wykształconych w obszarze sandrowym. Największym jeziorem jest Wdzydze (970ha) o maksymalnej głębokości 68 m. Jego cechą charakterystyczną jest występowanie wielu, zalesionych wysp, z których część jest otoczona wąskim pasem szuwarów. Pochodzenie jeziora wiąże się z najmłodszym okresem epoki lodowcowej na ziemiach Polski, zwanym zlodowaceniem bałtyckim. Jezioro tworzą dwie potężne, przecinające się rynny. Jedna z nich biegnie w kierunku równoleżnikowym, druga zaś w południkowym. Obie rynny zostały wytworzone na szlaku skrzyżowania się dwóch systemów odpływu wód, które przepływały w okresie zlodowacenia pod czaszą lodowca. Wody te płynąc pod lodem, znajdowały się pod ciśnieniem hydrostatycznym powodując erozję wgłębną i przyczyniając się do znacznej i zróżnicowanej głębokości zbiornika (od średniej wynoszącej 15,2 m do maksymalnej – 72 m).

Ogromne bryły martwego lodu, pochodzące z rozpadu lądolodu i oddzielone od głównego lodowca, zaległy w obniżeniach terenu i zakonserwowały je. Gdy klimat uległ znacznemu ociepleniu, te zagrzebane w materiale morenowym (w sandrowych piaskach oraz żwirach) bryły wytopiły się, a zachowane rynny wypełniała woda. W ten sposób powstało podłużne jezioro rynnowe o nietypowym kształcie i urozmaiconej linii brzegowej. Silnie rozwinięte brzegi Jeziora Wdzydzkiego częściowo pokryte są lasem i miejscami wznoszą się na wysokość od 7 do 10 m ponad lustro wody.

Roślinność wodna jest słabo rozwinięta. W otoczeniu jezior występują lasy – bezpośrednio nad brzegami znajdują się drzewostany olszowe i wierzbowe, na pozostałym terenie dominują bory sosnowe. W licznych nieckach wytopiskowych na równinie sandrowej wykształciły się torfowiska wysokie i przejściowe; znacznie rzadziej spotyka się torfowiska nakredowe. W północno-wschodniej części ostoi znajdują się jeziora lobeliowe.

W obszarze wyróżniono 14 rodzajów, które zajmują łącznie ok. 10% obszaru. Występuje tu 5 jezior lobeliowych i zbiorniki dystroficzne, oraz znajduje się skupienie torfowisk wysokich i przejściowych o typowo wykształconych zbiorowiskach roślinnych. Licznie reprezentowane są rzadkie, zagrożone i chronione prawnie gatunki roślin naczyniowych ze szczególnie bogatą florą roślin torfowiskowych. Jest to równocześnie ostoja fauny związanej z biotopami wodno-błotnymi: bobra i wydry, kumaka nizinnego. Występuje tu najliczniejsza populacja troci w Polsce, reprezentowana przez reliktowy gatunek troci wdzydzkiej.

Do obszaru można dotrzeć komunikacją autobusową do Dziemian lub do Wdzydz Tucholskich, najlepiej jadąc z Kościerzyny. W większych miejscowościach (np. w Dziemianach) możliwość noclegu. Obszar oraz pokrywający się z nim częściowo Wdzydzki Park Krajobrazowy to jedne z najpiękniejszych zakątków Kaszub. Można tu uprawiać turystykę pieszą, rowerową i wodną (np. kajakową – wypożyczalnia znajduje się we Wdzydzach Kiszewskich).

Atrakcją turystyczną jest doskonale wyposażone muzeum etnograficzne we Wdzydzach Kiszewskich, gdzie można zobaczyć stare domostwa, wiatraki i stroje. Interesującym zabytkiem archeologicznym w okolicy jest celtycki kamienny „krąg mocy” w Odrach.

 

Artykuł powstał w ramach projektu „Agroturystyka w sieci natury” nr POIS.02.04.00-00-0083/16 dofinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 w ramach działania 2.4 „Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna”, oś priorytetowa II „Ochrona środowiska w tym adaptacja do zmian klimatu” na podstawie Umowy o dofinansowanie nr POIS.02.04.00-00-0083/16-00.