Polska wyróżnia się spośród innych krajów Unii Europejskiej wielością obszarów, na których przyroda zachowała się w stanie od dawna już nieznanym w Europie Zachodniej. Od nas samych zależy, czy będziemy umieli to wykorzystać, podobnie jak wiejskie krajobrazy, jakich otwarcie zazdroszczą nam Niemcy, Francuzi czy Brytyjczycy.
Czy utworzenie i ochrona obszarów Natura 2000 nie będą zagrożeniem dla żyjących na tych terenach osób, które często najwięcej straciły na transformacji ustrojowej? Pytanie to jest o tyle istotne, że najdotkliwsza forma bezrobocia – bezrobocie długotrwałe – występuje głównie na terenach wiejskich, niejednokrotnie bardzo cennych przyrodniczo. Tworzenie obszarów Natura 2000 nie powinno pogłębiać tego problemu.
Sposoby gospodarowania na obszarach Natura 2000 muszą być dostosowane do wrażliwości występujących na nich siedlisk i gatunków, które były podstawą zaliczenia tych obszarów do sieci Natura 2000. Trzeba eliminować zagrożenia, które mogłyby powodować pogorszenie warunków ich funkcjonowania (więcej o zagrożeniach w e-szkoleniu 5). Znaczna część obszarów Natura 2000 nie wymaga jednak ostrych reżimów ochronnych, takich jak w rezerwatach czy parkach narodowych. Dla większości z nich podstawowym wymogiem jest niezmienianie dotychczasowych funkcji oraz niepogarszanie obecnego stanu siedlisk. Oznacza to oparcie rozwoju o zasady zrównoważonego rozwoju, uwzględnianie uwarunkowań przyrodniczych przy wprowadzaniu nowych funkcji gospodarczych i lokalizacji inwestycji, albo wręcz wykorzystywanie tych uwarunkowań do wyznaczania nowych kierunków rozwoju.
Z całą pewnością wyznaczenie obszaru Natura 2000 w okolicy nie powinno być postrzegane jako zagrożenie dla rozwoju społeczności lokalnej. Co więcej, bardzo często utworzenie takiego obszaru stwarza szansę na dodatkowy dochód i nowe miejsca pracy. Możliwe są następujące sytuacje:
- Obszar Natura 2000 lub zagrożony gatunek na nim występujący może być elementem promującym region, produkty i usługi regionalne (przykłady podano w module informacyjnym „Skorzystać na Naturze 2000” oraz w e-szkoleniu 10).
- Obszar Natura 2000 umożliwia rozwój turystyki przyrodniczej. Przekłada się to bezpośrednio na popyt na kwatery agroturystyczne, wypożyczalnie sprzętu turystycznego, usługi przewodnickie, produkty rolnictwa ekologicznego, produkcję pamiątek (przykłady w ww. module informacyjnym). Wzrasta też popyt na usługi remontowe, powstają nowe miejsca pracy związane z napływem pieniędzy do regionu. Jest to więc szansa na ogólne ożywienie gospodarcze w regionie; musi być ono jednak kontrolowane pod kątem wymogów ochronnych siedlisk i gatunków.
- Rolnicy gospodarujący na obszarach Natura 2000 mogą skorzystać z dodatkowych premii w ramach programów rolnośrodowiskowych.
Tak więc jedyną trafną drogą rozwoju na obszarach Natura 2000 jest zrównoważony rozwój (więcej na ten temat w e-szkoleniu 9).
Ponadto mieszkańcy, widząc duże zainteresowanie turystów polskich i zagranicznych ich regionem – jako wyjątkowym skarbem – stają się bardziej dumni ze swojego miejsca zamieszkania i bardziej zainteresowani jego ochroną. Jednocześnie z powstawaniem nowych miejsc pracy także coraz mniejsza liczba młodych ludzi będzie uciekać ze wsi do miast i innych regionów Polski, a także mniej będzie rodzin rozłączanych na skutek podejmowania pracy w odległych miastach lub za granicą, co będzie bardzo korzystne ze względów społecznych.