II. CELE GOSPODARCZE I SPOŁECZNE, JAKIE MOŻNA OSIĄGNĄĆ DZIĘKI ROZWOJOWI TURYSTYKI

Natura 2000 a turystyka > E-szkolenia > (E10) Proekologiczny produkt turystyczny > II. CELE GOSPODARCZE I SPOŁECZNE, JAKIE MOŻNA OSIĄGNĄĆ DZIĘKI ROZWOJOWI TURYSTYKI

 

Rozwijając turystykę w skali lokalnej na obszarach przyrodniczo cennych, trzeba wiedzieć niemal równie dużo jak wtedy, kiedy się działa w skali szerszej, regionalnej, ogólnokrajowej czy nawet międzynarodowej, chociaż aspiracje i wymiar efektów bywają odmienne. Aby wskazać cele wspólne dla różnych poziomów aktywności w turystyce, trzeba przede wszystkim znać uniwersalne zasady, którymi kieruje się gospodarka turystyczna i które określają jej miejsce w środowisku społecznym i przyrodniczym.

Oto przykładowy zestaw najważniejszych korzyści i kosztów, których wystąpienie trzeba rozważyć, podejmując decyzje o rozwijaniu turystyki.

 

Korzyści i koszty ekonomiczne.

Korzyści Koszty
  • Dostarczanie gospodarce środków finansowych, w tym walut obcych,
  • tworzenie nowych miejsc pracy,
  • powiększanie dochodów państwa, społeczności i rodzin,
  • pomoc w zróżnicowaniu i stabilizacji lokalnej gospodarki,
  • stwarzanie możliwości rozwoju lokalnych przedsiębiorstw,
  • przyciąganie małego i średniego biznesu z zewnątrz,
  • sprzyjanie postawom innowacyjności, kreatywności i przedsiębiorczości,
  • wpływ na utrzymanie i rozwój miejscowego rzemiosła, handlu i usług,
  • poprawa wizerunku obszaru recepcyjnego.
  • Dodatkowa infrastruktura, potrzeba nowych terenów na usługi publiczne,
  • wysokie koszty marketingu,
  • wzrost ryzyka handlowego i konkurencji dla podmiotów gospodarczych,
  • zatrudnienie o charakterze głównie sezonowym lub niepełnym,
  • duża wrażliwość turystyki na czynniki zewnętrzne, czyli, pozostające w dużym stopniu poza kontrolą danej społeczności,
  • wzrost kosztów utrzymania dla stałych mieszkańców na skutek wyższych cen nieruchomości, towarów i usług w miejscowościach turystycznych,
  • destabilizacja lokalnej gospodarki, upadek miejscowego biznesu.

Zwróćmy uwagę na tworzenie miejsc pracy. Według raportu WWF (World Wildlife Fund) na obszarach przyrodniczo cennych miejsca pracy związane z turystyką najczęściej tworzą:

  • odnowienia systemów wodnych i ich oczyszczanie,
  • oczyszczanie zużytej wody,
  • odzyskiwanie surowców,
  • transport publiczny,
  • oczyszczanie (sprzątanie) zanieczyszczonych obszarów,
  • remonty i restauracje starych domów,
  • inne przedsięwzięcia dotyczące osadnictwa i urbanistyki,
  • kształtowanie krajobrazu,
  • zarządzanie lasami i zalesianie,
  • ochrona wybrzeży morskich,
  • ochrona gleb,
  • ochrona przyrody,
  • zarządzanie i poszerzanie parków (terenów zielonych i obszarów chronionej przyrody),
  • ochrona zabytków kultury,
  • oprowadzanie przez przewodników,
  • edukacja ekologiczna przez turystykę (przewodnicy-nauczyciele),
  • organizacja i konserwacja szlaków turystycznych, ścieżek rekreacyjnych, punktów widokowych itd.

Warto skomentować jeden z wymienionych powyżej punktów: oprowadzanie przez przewodników. Zawód przewodnika turystycznego można zdobyć i wykonywać indywidualnie. Przewodnikiem turystycznym może być osoba, która posiada uprawnienia określone ustawą z 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych1 oraz rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 17 stycznia 2006 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek2, wydawane przez marszałka województwa właściwego dla miejsca zamieszkania, potwierdzone legitymacją i odznaką. Jest to osoba uprawniona do udzielania informacji turystycznych i krajoznawczych oraz oprowadzania wycieczek i turystów indywidualnych po obiektach, trasach i miejscowości. Nie ma jednak odrębnych wymogów dla przewodników po terenach przyrodniczo cennych ani odrębnych przepisów dotyczących oprowadzania po obszarach Natura 2000. Uprawnienia i kompetencje przewodników zależą od profilu ich wykształcenia i specjalizacji. Warto jednak podjąć wysiłek i poszerzyć wiedzę o zagadnienia odnoszące się do sieci Natura 2000, by świadomie wprowadzać turystę na obszary należące do tej sieci. Jej wdrażanie w Polsce może być (i powinno) inspiracją do rozwijania rynku zielonych, czyli przyjaznych środowisku miejsc pracy, które stanowią nową propozycję łagodzenia bezrobocia i zmiany struktury zatrudnienia na rynku pracy w skali lokalnej.

 

Korzyści i koszty społeczne.

Korzyści Koszty
  • Rozwój miejscowej infrastruktury ogólnej i turystycznej służącej mieszkańcom,
  • poczucie dumy i zadowolenia z miejsca zamieszkania,
  • mniejsza skłonność do migracji,
  • sprzyjanie wymianie kulturowej i kontaktom, przenikanie nowych idei,
  • poczucie wspólnoty, chęć zbiorowego działania,
  • lepsze warunki dla ochrony lokalnej kultury, świadomość jej znaczenia.
  • Pojawienie się konfliktów wynikających z różnych stylów życia,
  • trywializacja kultury, zanik tradycyjnych wartości i stylu życia,
  • wzrost przestępczości i innych zjawisk patologicznych,
  • przeludnienie i/lub zatłoczenie, inne niedogodności życia codziennego,
  • dzielenie się ważnymi zasobami lokalnymi z turystami,
  • instytucjonalna, społeczna i indywidualna konkurencja i zawiść,
  • korzystanie z rozwoju przez mieszkańców w różnym stopniu.

Poza sferą udziału społecznego w samorządności, w gospodarce lokalnej ważne jest oddziaływanie turystyki na rozwój osobowości każdego człowieka – dotyczy to turystów i usługodawców. Kontakty tych dwóch grup oraz mieszkańców polegają na wymianie wiedzy, poglądów i wzajemnego uczenia się dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Tym dziedzinom poświęca się coraz więcej uwagi w folderach, przewodnikach, informacjach dostępnych w terenie. Kontakt z przyrodą, uświadamianie sobie jej wartości w tradycji regionu, kształtowanie patriotyzmu lokalnego związanego ze środowiskiem, w którym żyją mieszkańcy regionów turystycznych oraz świadomość istnienia obszarów, których walory mają rangę europejską (obszary Natura 2000) – to wszystko służy rozwojowi osobowości. Nie do przecenienia jest rola kontaktów międzyludzkich, które w turystyce nawiązywane są bezpośrednio między turystą a usługodawcą, a w gospodarce turystycznej przejawiają się w różnych, zależnych od skali formach współpracy, nawet międzynarodowej. W skali lokalnej ważna jest współpraca mieszkańców, władz, instytucji i przedsiębiorstw, a w sąsiedztwie regionów administracyjnych – obszarów – kontakty społeczności przygranicznych.

 

Korzyści dla środowiska.

Korzyści Koszty
  • Wymuszanie zachowań proekologicznych we wszystkich wymiarach,
  • zachęcanie do ochrony krajobrazu, w tym odnawiania siedlisk,
  • ochrona i restauracja zabytków i innych form dziedzictwa kulturowego,
  • ochrona przyrody.
  • Degradacja środowiska przyrodniczego i kulturowego na skutek nieodpowiednich inwestycji, niewłaściwego funkcjonowania obiektów oraz zbyt dużej liczby turystów penetrujących teren i ich zachowań,
  • większe zanieczyszczenie środowiska: odpady, zużycie wody, spaliny, hałas itd.

Ważne są jednak nie tylko pieniądze (dochody). Turystyka podnosi jakość życia w regionie turystycznym dzięki zmianom ekonomicznym, jak i kulturowym oraz zdrowotnym. Jakość życia na terenach o słabych warunkach rozwoju rolnictwa w sąsiedztwie obszarów chronionych jest zwykle relatywnie niska, więc turystyka może na nich odgrywać niezwykle ważną rolę. Rozwój turystyki oznacza większą dbałość o stan środowiska, szczególnie o stan sanitarny wód do celów rekreacyjnych i konsumpcyjnych, wzbogacenie zieleni wokół obiektów turystycznych i coraz większą troskę o zieleń miejską czy ogródki przydomowe zdobiące gospodarstwa agroturystyczne. Bogactwo i estetyka środowiska są coraz bardziej doceniane, są bowiem ważne dla zdrowia i poczucia tożsamości społecznej z regionem.


1 Tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r., Nr 223, poz. 2268, z późniejszymi zmianami.
2 Dz.U. z 2006 r., Nr 15, poz. 104.

poprzedni rozdział | następny rozdział