Stałe zmniejszanie się bioróżnorodności dotyczy całego świata, dlatego też działania podejmowane na rzecz jej ochrony muszą mieć zasięg globalny. Taki zasięg ma podpisana w czasie Konferencji ONZ „Środowisko i Rozwój” czyli tzw. Szczytu Ziemi konwencja o różnorodności biologicznej, sporządzona w Rio de Janeiro 5 czerwca 1992 r. Było to na owe czasy nie tylko nowoczesne, ale wręcz rewolucyjne podejście do ochrony przyrody. Konwencja chroni bowiem nie tylko tzw. dziką przyrodę, ale także rośliny i zwierzęta od dawna wykorzystywane przez człowieka oraz wszystkie formy życia i środowiska do tej pory niebudzące zainteresowania specjalistów.

Konwencja nakłada na państwa, które do niej przystąpiły, a więc i na Polskę, szereg zobowiązań dotyczących m.in. ochrony in situ – poprzez tworzenie obszarów chronionych. Zaleca też tworzenie warunków na rzecz ochrony najbardziej zagrożonych gatunków ex situ, czyli poza miejscami ich naturalnego występowania. Konwencja uznaje też, że bardzo ważna jest edukacja, bez której niemożliwe są zmiany sposobu myślenia i działania społeczeństwa. Nie może to jednak być edukacja akcyjna np. z okazji dnia czy roku bioróżnorodności, ale systematyczne działania. Jednym z najlepszych sposobów edukacji jest pokazywanie dobrych przykładów w zakresie współistnienia przyrody i cywilizacji. Prezentowanie ewidentnych strat wywołanych ludzką zachłannością i nieodpowiedzialnością.

Z ekorozwojem łączy się też ekonomia zajmująca się np. badaniem optymalnego rozłożenia w czasie pozyskiwania odnawialnych bądź wyczerpywalnych zasobów naturalnych lub badaniem optymalnych warunków wykorzystania zasobów środowiskowych z punktu widzenia rekreacji i czasu wolnego czy też ze względu na walory estetyczno-psychologiczne.

Dla ochrony różnorodności biologicznej niezwykle ważne jest ekorozwojowe ograniczanie naszej chciwości na wykorzystywanie zasobów przyrody, tym bardziej że od kilkudziesięciu lat następuje niezwykłe przyspieszenie utraty różnorodności biologicznej, a przyczyną jest działalność człowieka.

Jednym z najistotniejszych powodów wymierania gatunków jest niszczenie środowisk ich życia. W pogoni za zyskiem człowiek przekształca lasy, zbiorniki wodne w pola uprawne i tereny zabudowane. Stale zmniejsza się powierzchnia leśna, a rośnie powierzchnia upraw soi, kukurydzy i innych często niestety genetycznie modyfikowanych roślin. Wciąż rośnie powierzchnia zajmowana przez miasta, drogi i inne inwestycje, często kosztem rosnącej tam wcześniej różnorodności biologicznej. Również postępująca intensyfikacja rolnictwa stanowi ogromne zagrożenie dla rodzimej bioróżnorodności. Polskie rolnictwo – rezerwuar bioróżnorodności z zadrzewieniami śródpolnymi, miedzami, niewielkimi zbiornikami wodnymi zmienia się niestety na wielkoobszarowe, eliminujące wiele gatunków roślin, owadów, ptaków gryzoni.

Rodzimej bioróżnorodności zagrażają też gatunki obce szczególnie te inwazyjne, roznoszą choroby, konkurujące o bazę pokarmową i przestrzeń życiową. Inwazyjne gatunki obce uważane są za jeden z kilku najważniejszych problemów środowiskowych Europy.

Problemem, który dotyczy całego świata są też zmiany klimatu. Różnorodność biologiczna ginie na skutek susz, powodzi i innych zjawisk wywołanych ocieplaniem się klimatu. Zmienia się zasięg występowania wielu organizmów, inne nie są w stanie zaadaptować do zmieniających się warunków. Zdaniem wielu naukowców, z końcem XXI wieku zmiany klimatu i ich oddziaływania mogą okazać się głównym czynnikiem utraty różnorodności biologicznej w skali globalnej.

Do środowiska trafia też wiele różnorakich zanieczyszczeń wpływających na stan bioróżnorodności. Te i wiele innych zagrożeń w bardzo różnym stopniu wpływa na bioróżnorodność, niektóre ekosystemy dość dobrze radzą sobie z wieloma zagrożeniami inne, niestety często bezpowrotnie, giną. Czerwone księgi w wielu krajach zawierają wiele przykładów gatunków zagrożonych lub wymarłych.

Więcej informacji na ten temat znajduje się w broszurach przygotowanych przez Annę Kalinowską i Witolda Lenarta „Zrównoważony rozwój a ochrona różnorodności biologicznej” i przez Franciszka Jackla „Zagrożenia dla różnorodności biologicznej” wydanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju w ramach serii „Przyroda – Obywatele – Rozwój”.

Projekt „Zrównoważony rozwój wsparciem ochrony różnorodności biologicznej (seria broszur)”, w ramach którego wydana zostanie seria broszur pt. „Przyroda – Obywatele – Rozwój” uzyskał dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego „Edukacja ekologiczna”. Broszury zostaną przygotowane przez grono ekspertów związanych z Instytutem na rzecz Ekorozwoju.

Zachowanie naturalnego charakteru obszarów wodnych i błotnych to problem dotyczący całego świata, a ochrona ekosystemów wodno-błotnych to jedno z ważniejszych zadań dla całej ludzkości. Od wody zależy jakość naszego życia, rozwój gospodarczy i oczywiście bogactwo różnorodności biologicznej.

Doliny rzeczne, brzegi nawet niewielkich strumieni i jezior to rezerwuary bioróżnorodności. Unikatowymi i cennymi ekosystemami są także źródła i źródliska. W tych niewielkich ekosystemach panują swoiste warunki ekologiczne.

Wyjątkową rolę w gospodarce wodnej naszego kraju pełnią torfowiska. Retencjonują olbrzymie ilości wody. Ocenia się, że w torfowiskach zmagazynowanych jest ok. 35 mld m³ wody! To znacznie więcej niż ilość wody we wszystkich naszych jeziorach. Torfowiska stanowią wielką, naturalną „gąbkę”, która chłonie nadmiar wody zapobiegając powodziom i oddaje ją w okresie suszy.

Warto pamiętać, że skuteczna ochrona mokradeł wymaga zaangażowania nie tylko służb ochrony przyrody i władz państwowych, ale także wielu grup zawodowych i społecznych, przede wszystkim rolników, leśników, hydrotechników, naukowców, wędkarzy, myśliwych, organizacji pozarządowych.

Szczególna odpowiedzialność nas Polaków dotyczy przyrody Morza Bałtyckiego, niestety o gatunkach i morskich siedliskach Bałtyku wciąż wiemy niewiele. Nie sposób się nam także uchylać od odpowiedzialności za stan innych mórz i oceanów, ponieważ jesteśmy stroną międzynarodowych konwencji i porozumień dotyczących eksploatacji i ochrony zasobów morskich gatunków i ich siedlisk.

Niestety, szczególnie doliny rzeczne, są często miejscem konfliktu między tymi, którzy starają się chronić ich bioróżnorodność a tymi, którzy w regulacjach rzek upatrują jedyną możliwość ochrony przeciwpowodziowej. Jednak wszystkie działania dotyczące wód muszą uwzględniać Ramową Dyrektywę Wodną, której cele to m.in. ochrona jakości wód i ekosystemów związanych z wodami oraz zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi w zlewniach rzek. Raz na sześć lat sporządzany jest plan gospodarowania wodami w dorzeczu. Każdy z nas ma prawo wniesienia uwag do projektu tego planu.

Z bioróżnorodnościa na terenach wodno-błotnych wiąże się też turystyka. Wiele z tych terenów, jak np. podwarszawskie bagno „Całowanie” zostało udostępnione turystom. Gminy maja w swoich strategiach rozwoju zapisy dotyczące rozwoju turystyki. Nic dziwnego, bowiem to znakomity pomysł na ekorozwój obszarów o wyjątkowych walorach przyrodniczych, charakteryzujących się bogatą różnorodnością biologiczną.

Turystyka bywa jednak niekiedy zagrożeniem dla walorów przyrodniczych, kulturowych czy historycznych. Niezwykle ważne są więc działania na rzecz zrównoważonej turystyki, niepogarszającej stanu środowiska i tworzącej przyjazne miejsce do życia dla lokalnych mieszkańców.

Szczególną formą turystyki jest ekoturystyka, która ogranicza ingerencję człowieka w przyrodę. Wielu turystów szuka określonego produktu turystycznego, np. na Bagna Biebrzańskie przyjeżdżają turyści, którzy chcą oglądać ptaki. Czekają na nich wykwalifikowani przewodnicy. Z drugiej strony w wielu rejonach zarówno Polski, jak i świata przygotowuje się produkty stanowiące połączenie walorów przyrodniczych kulturowych, kulinarnych itp.

Powołanie obszarów Natura 2000 to kolejna, początkowo niedoceniana, szansa na rozwój turystyki. Obszary Natura 2000 powinny promować region i przyciągać turystów – tak jak nowotworzone parki narodowe lub krajobrazowe i rezerwaty. Sieć Natura 2000 należy postrzegać jako sposób na promocję oraz zdobycie dodatkowych środków na rozwój obszarów nią objętych. Należy pamiętać, że inwestycje na obszarze Natura 2000 są możliwe, chociaż proces inwestycyjny może być dłuższy. Mogą też być większe koszty, szczególnie tam, gdzie zachodzi potrzeba kompensacji lub zastosowania czystych, szczególnie przyjaznych środowisku technologii.

Więcej informacji na ten temat znajduje się w broszurach przygotowanych przez Pawła Pawlaczyka „Wody a różnorodność biologiczna i przez Jolantę Kamieniecką „Różnorodność biologiczna a turystyka” wydanych przez Instytut na rzecz Ekorozwoju w ramach serii „Przyroda – Obywatele – Rozwój”.

Projekt „Zrównoważony rozwój wsparciem ochrony różnorodności biologicznej (seria broszur)”, w ramach którego wydana zostanie seria broszur pt. „Przyroda – Obywatele – Rozwój” uzyskał dofinansowanie ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ramach programu priorytetowego „Edukacja ekologiczna”. Broszury zostaną przygotowane przez grono ekspertów związanych z Instytutem na rzecz Ekorozwoju.