W dniu 13 kwietnia 2011 r. odbyło się w Warszawie w Belwederze spotkanie w ramach Forum Debaty Publicznej (FDP) organizowanego przez Kancelarię Prezydenta zatytułowane „Ochrona krajobrazu przyrodniczego i kulturowego, a rozwój cywilizacyjny”. Obrady Forum były transmitowane on-line na oficjalnej stronie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (http://www.prezydent.pl), a zapis video jest obecnie dostępny na tej stronie.

W debacie uczestniczyło kilkadziesiąt osób – specjaliści w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, naukowcy, praktycy, przedstawiciele placówek kulturalnych oraz organizacji pozarządowych, przedstawiciele mediów. Pod nieobecność Prezydenta Debatę prowadził Szef Kancelarii Prezydenta RP Jacek Michałowski wspólnie z ministrami Kancelarii Olgierdem Dziekońskim i Maciejem Klimczakiem. Uczestniczyli też dwaj doradcy społeczni Prezydenta Prof. Tomasz Borecki i Prof. Michał Kulesza oraz dwaj wiceministrowie – Janusz Zalewski, Główny Konserwator Przyrody i Piotr Żuchowski, Generalny Konserwator Zabytków.

Celem debaty było zainicjowanie publicznej dyskusji nt. identyfikacji rozwiązań prawnych i instytucjonalnych pozwalających chronić krajobraz przyrodniczy oraz kulturowy, jednocześnie realizując wyzwania cywilizacyjne. Punktem odniesienia do dyskusji były przygotowane w Kancelarii następujące pytania:

• Jakie są społeczne oczekiwania i wyzwania cywilizacyjne w obszarze dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego w odniesieniu do krajobrazu? Jaki jest możliwy obszar sporu?
• Jak efektywnie chronić różnorodność krajobrazu i jego lokalną specyfikę?
• Jaka jest rola planowania zagospodarowania przestrzennego w obszarze dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego?
• Jaka powinna być rola państwa, a jaka samorządu w obszarze ochrony krajobrazu przyrodniczego i kulturowego?

Tematyka przyprowadzonej debaty jest bardzo szeroka. Nie sposób więc w dwu i pół godzinnej dyskusji z udziałem wielu uczestników poruszyć wszystkie istotne zagadnienia, a co dopiero odnieść się do nich szczegółowo, mimo to uczestnicy debaty zasygnalizowali wiele istotnych spraw. Debata w większym stopniu poświęcona była sprawom dziedzictwa kulturowego niż sprawom dziedzictwa przyrodniczego. Więcej też było słów krytycznych nt. obecnej sytuacji w obu tych dziedzinach niż konkretnych propozycji rozwiązań, które miałyby te identyfikowane problemy usuwać. Wskazywano iż prawie każdego dnia tracimy bezpowrotnie ważne elementy naszego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego i sytuacja ta wymaga pilnych działań zaradczych – by zahamować te negatywne procesy i skutecznie chronić najcenniejsze składniki tego dziedzictwa. Niektóre osoby wypowiadały się bardzo ostro na ten temat twierdząc, że krajobraz jest bardzo zniszczony i że ci którzy mają pieniądze są w stanie wszystko załatwić. Jako na jedną z zasadniczych przyczyn degradacji krajobrazu wskazywano powszechny brak wartości i brak świadomości, że krajobraz jest wartością, którą należy przekazać następnym pokoleniom, i to wartością bardzo istotną, która może dawać krajowi tzw. przewagi konkurencyjne. Podnoszono też kwestię zawłaszczania przestrzeni i krajobrazu w sensie wizualnym – przez nadmiernie rozpanoszone reklamy – wskazywano na potrzebę odsłaniania krajobrazu i architektury.

Wskazywano z jednej strony na potrzebę większej roli państwa w sprawie ochrony krajobrazu, a z drugiej, że to niewiara w samorządy, które zdaniem niektórych mają prawo określać jak chcą korzystać z krajobrazu. Zdaniem wielu uczestników debaty przestrzeń i krajobraz są wartością publiczną – powinny więc być traktowane również jako własność publiczna, natomiast nasz system prawny w nadmiernym stopniu jako nadrzędne uznaje prawo własności prywatnej. Ta sytuacja jest w dużym stopniu przyczyną strat w zakresie dziedzictwa jakie ponosi nasz kraj. Podkreślano słabość organów powołanych do ochrony krajobrazu. Podnoszono też potrzebę integracji działań w zakresie ochrony obu tych typów dziedzictwa oraz ogromną potrzebę edukacji obywateli i władz na wszystkich szczeblach o wadze ochrony tego dziedzictwa. Bardzo wiele osób wskazywało, że tak dla dziedzictwa kulturowego, jak i dla przyrodniczego fatalny jest brak spójnego i właściwie funkcjonującego systemu planowania przestrzennego oraz brak trwałości rozwiązań w tej dziedzinie, a także brak poszanowania ustaleń przyjętych planów. Przypomniano, że zmiany legislacji w tej dziedzinie z 1994 i 2003 r. zniszczyły dorobek tej dziedziny w Polsce oraz że dla wielu małych jednostek administracyjnych koszty planów są zbyt duże. Wskazywano na pilną potrzebę publicznej dyskusji na temat jak prowadzić rozwój z zachowaniem jednocześnie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego oraz na potrzebę oceny z tego punktu widzenia różnych rozwiązań legislacyjnych z innych dziedzin, które mogą, a w niektórych przypadkach już są dużym zagrożeniem dla ochrony tego krajobrazu.

Niektóre głosy odnosiły się do instrumentów, które można wykorzystywać do ochrony krajobrazu wskazując na potrzebę ich generalnego uporządkowania. Są bowiem takie, które są mało wykorzystywane choć są dostępne, a inne są niedostępne, choć w innych krajach bardzo dobrze spełniają te funkcje.

W odniesieniu do ochrony dziedzictwa przyrodniczego wielokrotnie podnoszona była sprawa nieskuteczności egzekwowania prawa, co w dużym stopniu niweczy starania o ochronę krajobrazu przyrodniczego. Kilkakrotnie odwoływano się do ratyfikowanej przez Polskę konwencji krajobrazowej wskazując, że mimo tej ratyfikacji brak jest zdecydowanych działań na rzecz wdrażania jej zapisów. Wskazywano, że przy obecnych wyzwaniach jakie stoją przed ochroną krajobrazu istnieje potrzeba wprowadzenia do obrotu prawnego poprawnej definicji krajobrazu przyrodniczego uwzględniającej również elementy przyrodnicze odpowiedzialne za jego funkcjonowanie oraz weryfikacji kryteriów, od których zależy ochrona krajobrazu. Wskazywano, że poszczególne regiony kraju mają różny krajobraz, zarówno przyrodniczy, jak i kulturowy, i że te charakterystyczne dla nich krajobrazy powinny podlegać ochronie. A ponadto podkreślano, że o krajobraz trzeba dbać nie tylko w obrębie obszarów powołanych do jego ochrony, a wszędzie. Odnosząc się do różnorodności krajobrazu wiejskiego jako wartości, wskazywano na wagę różnorodności biologicznej tego krajobrazu, która jest zagrożona w wyniku przemian zachodzących na wsi, m.in. w związku z intensyfikacją rolnictwa w niektórych regionach, w tym w związku z wprowadzaniem monokultur rzepaku w niektórych regionach. Natomiast w odniesieniu do lasów to wskazywano na zmiany pozytywne w związku z rozwojem zrównoważonej gospodarki leśnej w Polsce, przede wszystkim w lasach państwowych.

Sprawa Natury 2000 w niewielkim stopniu była podnoszona w trakcie debaty. Przywołano Naturę 2000 w kontekście stanowienia bariery dla budowy dróg i zagrożenia dla możliwości pełnego wykorzystania środków UE na inwestycje, co zostało skomentowane iż właśnie w zakresie dużych inwestycji drogowych osiągnięto duży postęp w zakresie godzenia potrzeb ich budowy z ochroną obszarów Natura 2000. Do Natury 2000 odniesiono się też w momencie komentowania świadomości ekologicznej społeczeństwa wskazując, że wyostrzyła ona postrzeganie relacji przyroda-rozwój.

Debata w ramach FDP poświęcona ochronie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego nie była jednorazowym wydarzeniem. Planowane są kolejne spotkania – najbliższe planowane jest w czerwcu br., jego tematem mają być pomniki historii. Forum Debaty Publicznej jest formą konsultacji społecznych Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego, a zadaniem Forum jest wypracowanie propozycji konkretnych zmian legislacyjnych w istotnych dla kraju kwestiach (dyskusje prowadzone są w siedmiu obszarów tematycznych), które powinny doprowadzić do modernizacji Polski.

Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków zaprasza do współpracy osoby zaangażowane w działania na rzecz ochrony lokalnej przyrody, które chciałyby zostać animatorami edukacji przyrodniczej.

W ramach projektu „Bliżej natury – identyfikacja i merytoryczne przygotowanie lokalnych animatorów przyrodniczych” animatorzy uczestniczą w bezpłatnym szkoleniu dotyczącym obszarów Natura 2000, metod prowadzenia skutecznej kampanii edukacyjnej oraz metod pozyskiwania środków finansowanych na działania społeczne. Do tej pory odbyło się 6 edycji szkoleń. W maju 2011 odbędzie się kolejna edycja.

Celem projektu jest zaangażowanie mieszkańców obszarów Natura 2000 w działania na rzecz ochrony przyrody. Zadaniem animatorów uczestniczących w projekcie jest przeprowadzenie wraz z 10-osobową grupą młodzieży (młodzież: V i VI klas szkoły podstawowej, gimnazjum i szkół średnich) lokalnej kampanii edukacyjnej dotyczącej położonego w okolicy miejsca ich zamieszkania obszaru Natura 2000. Na kampanię składa się:

• Zoorganizowanie 3 spotkań dla młodzieży – wprowadzających ją w tematykę projektu,
• Przeprowadzenie 3 wycieczek otwartych dla mieszkańców na obszar Natura 2000,
• Zamieszczenie w prasie notatki prasowej o projekcie oraz o lokalnym obszarze Natura 2000,
• Uzyskanie pozwolenia na ustawienie tablicy informacyjnej o obszarze Natura 2000, której wykonanie, transport i montaż finansowane jest z budżetu projektu,
• Zorganizowanie wraz z młodzieżą stoiska informacyjnego podczas lokalnej imprezy plenerowej.

Więcej informacji o projekcie na stronie: http://www.otop.org.pl/obserwacje/animatorzy-przyrodniczy/o-projekcie/.

Zachęcamy nauczycieli do udziału w ogólnopolskim konkursie Ministerstwa Środowiska pt. „Lekcja zmieniania świata” na najlepszy scenariusz lekcji w szkole ponadgimnazjalnej z wykorzystaniem elementów edukacji dla zrównoważonego rozwoju.

Idea zrównoważonego rozwoju zwraca uwagę na zależność pomiędzy społeczeństwem, gospodarką a środowiskiem; podkreśla, że rozwój jednej z tych trzech sfer nie może odbywać się kosztem innej.Dlatego planując rozwój gospodarczy powinniśmy kierować się potrzebami ludzi i środowiska, a polityka ochrony środowiska powinna brać pod uwagę konieczność rozwoju gospodarczego i realizacji potrzeb społecznych. Zrozumienie przez uczniów zależności między trzema ważnym aspektami – społeczeństwem, gospodarką i środowiskiem – pozwoli im na lepsze rozumienie informacji docierających do nich z mediów, takich jak wpływ gospodarki energetycznej na środowisko. A to z kolei umożliwi uczniom dokonywanie bardziej świadomych decyzji w życiu codziennym, np. w kwestii konsumpcji czy preferowanych środków transportu.

Zachęcamy nauczycieli do przygotowania autorskich lekcji w szkołach ponadgimnazjalnych, które wzbogacą tradycyjny program nauczania o trzy aspekty zrównoważonego rozwoju: środowisko naturalne, gospodarkę i społeczeństwo. Konkurs jest otwarty dla wszystkich nauczycieli, warunkiem jest jednak przygotowanie zajęć dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Wybór tematu należy do Państwa. Wśród tematów może się znaleźć, na przykład: sprawiedliwy handel, ochrona zagrożonych gatunków, równy dostęp do edukacji. Możliwości jest znacznie więcej.

W ramach konkursu przewidziane są atrakcyjne nagrody pieniężne (pierwsza nagroda to 3 tys. zł). Dodatkowo, nagrodzone i wyróżnione prace zostaną zaprezentowane w postaci publikacji elektronicznej na portalu internetowym Ministerstwa Środowiska. Scenariusz wraz z formularzem zgłoszeniowym należy przesyłać na adres e-mail: konkurs@ceo.org.pl w terminie do 29 kwietnia 2011 r.

Szczegółowe informacje o konkursie i jego regulamin znajdą Państwo na stronie www.mos.gov.pl/konkurs_scenariusze. Koordynatorem konkursu jest Centrum Edukacji Obywatelskiej, kontakt: (22) 622-32-39, wew. 121; e-mail: konkurs@ceo.org.pl. Honorowy patronat objął Ośrodek Rozwoju Edukacji.

Do pobrania Ogłoszenie o konkursie.

Dzisiaj (22 marca 2011 r.) obchodzimy Światowy Dzień Wody. Hasłem tegorocznej edycji jest „Water for Cities. Responding the Urban Challenge” czyli „Woda dla miast. Odpowiadając na miejskie wyzwania”.

Celem organizatorów Światowego Dnia Wody 2011 jest skupienie międzynarodowej uwagi na skutkach wzrostu liczby ludności miejskiej (już ponad połowa ludności świata żyje w miastach!), industrializacji i zmian klimatu dla miejskich systemów wodnych.

Światowy Dzień Wody został ustanowiony rezolucją z 22 grudnia 1992 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w ramach Agendy 21, w czasie konferencji Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro. Powodem był fakt, że ponad miliard ludzi na świecie cierpi z powodu braku dostępu do czystej wody pitnej.

Elementem Światowego Dnia Wody jest obchodzony w krajach położonych nad Morzem Bałtyckim Dzień Ochrony Bałtyku. Został on ustanowiony przez Komisję Helsińską w 1997 r.

Więcej informacji na oficjalnej stronie obchodów Światowego Dnia Wody 2011: http://www.worldwaterday2011.org/

Prezentujemy komunikat prasowy z wynikami
i podsumowaniem VII edycji konkursu PTTK
o Nagrodę Przyjaznego Brzegu za rok 2010, pod patronatem honorowym Ministra Sportu
i Turystyki.

>>> Pobierz PDF <<<

Ogłoszenie wyników i wręczenie Nagród Przyjaznego Brzegu już tradycyjnie odbyło się na Targach Wiatr i Woda, w sobotnie południe 5 marca 2011 roku.

Konkurs o Nagrodę Przyjaznego Brzegu organizowany jest przez Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze wspólnie z Polską Organizacją Turystyczną, Polskim Związkiem Żeglarskim, Polskim Związkiem Kajakowym i innymi partnerami.

Celem nagrody jest promocja atrakcji wodniackich i turystycznych Polski oraz wyróżnianie miejscowości najbardziej aktywnych na tym polu, łamiących stereotyp, iż odwrócone są „plecami” do rzek i innych wód.

Więcej informacji na www.polskieszlakiwodne.pl.