Bliskość obszaru Natura 2000 można wykorzystać np. do promocji regionalnych produktów i usług, rozwoju funkcji edukacyjnych i naukowych, wprowadzania korzystnych dla środowiska (bliższych przyrodzie) praktyk w gospodarce, w tym w rolnictwie i turystyce, a także jako zachętę dla inwestorów. Przede wszystkim jednak obecność takich obszarów podnosi prestiż sołectwa, gminy, parafii, powiatu, nadleśnictwa.
W przypadku parków narodowych, które istnieją w Polsce już od dawna, podniesienie prestiżu (a więc promocja) jest oczywiste, chociaż mieszkańcy parków i ich sąsiedztwa rzadko to sobie uświadamiają (w przeciwieństwie do dyrekcji parków). Obszary Natura 2000 położone poza parkami narodowymi nie mają swojej odrębnej administracji, a tylko urzędową opiekę regionalnych dyrekcji ochrony środowiska, zwykle znacznie oddalonych. W takich warunkach elementami chronionej sieci powinny interesować się samorządy. Warto pamiętać, że polskie gminy poszukują symboli swojej tożsamości, „wykopują” je z historii, z ostrożnością akceptują nazwiska osób znanych i zasłużonych. Cenna przyroda jest więc propozycją bezpieczną i atrakcyjną.
Wiele polskich obszarów sieci Natura 2000 to obszary „ptasie” (patrz: e-szkolenie 2). Kilka parków narodowych oraz kilkanaście krajobrazowych wykorzystało gatunek ptaka jako swój symbol. Są to:
- Biebrzański PN – batalion
- PN Borów Tucholskich – głuszec
- Magurski PN – orlik krzykliwy
- Narwiański PN – błotniak stawowy
- Poleski PN – żuraw
- Słowiński PN – mewa srebrzysta
- PN Ujścia Warty – gęś zbożowa
- Wielkopolski PN – puszczyk mszarny
- Woliński PN – bielik
- ok. 20 parków krajobrazowych, m.in.: parki Doliny Odry – zimorodek, PK Pogórza Przemyskiego – puszczyk uralski, Łomżyński PK – czajka, Mazowiecki PK – bocian czarny
Większość ptaków-symboli to gatunki szczególnie chronione w ramach sieci Natura 2000. Ponieważ na liście gatunków chronionych w polskich obszarach Natura 2000 znajduje się 130 gatunków ptaków, pozostają jeszcze dziesiątki gatunków, które można wykorzystać jako symbole, zwłaszcza że należą do szczególnie cennych, bo dość rzadkich. Są to m.in.: bączek, bąk, biegus zmienny, cietrzew, czapla purpurowa, dubelt, dzięcioł białogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty, dzierzba czarnoczelna, gadożer, kania czarna, kania ruda, kraska, krzyżodziób świerkowy, kulik cienkodzioby, kulon, mewa mała, mornel, nur czarnoszyi, orlik grubodzioby, orzeł przedni, orzełek włochaty, podgorzałka, podróżniczek, puchacz, rybitwy (czubata, popielata, białoczelna i białowąsa), rybołów, sokół wędrowny, sowa błotna, sóweczka, ślepowron, włochatka, wodniczka, zielonka. Turyści z Europy Zachodniej mogą zobaczyć większość wymienionych ptaków tylko na ilustracjach lub w zoo. A są jeszcze ssaki, gady, płazy, ryby, owady, rośliny, grzyby…
Bliskość obszaru Natura 2000 może być czynnikiem promującym region pod kątem usług turystycznych oraz produkcji spożywczej. Im większy jest dany obszar Natura 2000 lub im bardziej specyficzny i niepowtarzalny jest przedmiot ochrony w jego obrębie, tym lepiej dla promocji. Gospodarka i jej promocja muszą jednak być dostosowane do wymogów ochronnych siedlisk i gatunków, które zadecydowały o włączeniu danego obszaru do sieci Natura 2000.
Dobrym przykładem jest promocja wiejskiego regionu w środkowej Walii, w którym przedmiotem ochrony jest ptak kania ruda.
|
Pouczająca opowieść o tym, jak kania uratowała środkową Walię Kania ruda (ang. red kite) jest ptakiem drapieżnym, który niegdyś występował licznie w Wielkiej Brytanii. Na skutek umyślnego zabijania od XVII w., a później chemizacji rolnictwa, w drugiej połowie XX w. była już na granicy wymarcia. Zniknęła zupełnie z Anglii i Szkocji, jedynie w środkowej Walii zachowało się kilka par. Dzięki ogromnemu wysiłkowi udało się w ciągu ostatnich 100 lat zwiększyć jej populację w środkowej Walii; temu ma też służyć utworzony tam obszar specjalnej ochrony ptaków Natura 2000. Sytuacja społeczna: W połowie lat 90. XX w. wiejskie obszary środkowej Walii cierpiały na skutek wysokiego bezrobocia oraz niskich dochodów ludności (76% średniej w Unii Europejskiej). Działania: W 1994 r. rozpoczęto działania na rzecz rozwoju turystyki przyrodniczej. Zbudowano 6 obiektów, z których można było obserwować kanie, zadbano o informacje o ekologii tego gatunku i ochronie przyrody w Walii. Opracowano koncepcję rozwoju transportu publicznego i rowerowego. Stworzono warunki do turystyki pieszej i konnej w powiązaniu z miejscami obserwacji kani. Zachęcano lokalnych przedsiębiorców do produkcji ekologicznej i umieszczania na produktach logo przedstawiającego sylwetkę kani rudej. Efekt: W ciągu dwóch lat region odwiedziło ok. 150 tys. turystów, którzy zostawili w nim ok. 3 mln funtów (1996 r.). Wkrótce powstało 114 nowych miejsc pracy, w tym 14 bezpośrednio związanych z obsługą ruchu turystycznego. Lokalne produkty zaczęły się lepiej sprzedawać. Do regionu napłynęło więc dużo środków finansowych, co spowodowało powstanie kolejnych miejsc pracy. Dzięki przemyślanej koncepcji rozwoju turystyki pieszej, konnej i rowerowej (a nie samochodowej) na projektowanym wówczas obszarze Natura 2000 nie tylko nie doprowadzono do degradacji przyrody, ale ożywiono gospodarkę. |
W Polsce kania ruda (kania rdzawa) nie jest ptakiem zagrożonym; ocenia się, że mamy ok. 700 par tego okazałego drapieżnika. Na północy i zachodzie kraju jest dość powszechna. Bez większego trudu na granicy lasu liściastego lub mieszanego w sąsiedztwie łąk, a nawet pól uprawnych można dostrzec, jak dostojnym lotem szybowcowym lub czynnym, nisko nad ziemią, kania wypatruje zdobyczy. Nie lubi wnętrza lasu, długo krąży w jednym miejscu. Miesiącami opiekuje się potomstwem i używa tego samego gniazda, rozbudowywanego przez wiele lat, dlatego jest wspaniałym obiektem obserwacji ornitologicznych przy okazji ekoturystyki. Nasze możliwości są wielokrotnie większe niż walijskie, a mamy jeszcze kanię czarną, która z Walii odleciała na zawsze już dawno temu.