Instytut na rzecz Ekorozwoju prezentuje wyniki badania socjologicznego poziomu świadomości ekologicznej gimnazjalistów „Młodzież a Natura 2000”, przeprowadzonego w ramach projektu „Szerokie wody Natury 2000”.
KOMUNIKAT Z BADANIA
Zespół Instytutu na rzecz Ekorozwoju prowadzi systematyczne badania nad świadomością ekologiczną społeczeństwa polskiego – pierwsze miały miejsce w 1992 roku, a ostatnie – w 2009 roku. Kwestionariusz ankiety ulegał przez te lata łagodnym przeobrażeniom, co pozwalało łączyć śledzenie dynamiki zmian z otwartością na nowe wyzwania problemowe. Takim wyzwaniem jest próba wyłonienia poglądów młodzieży, które w standardowych badaniach nad świadomością ekologiczną – jako zespołu informacji i przekonań na temat środowiska przyrodniczego oraz postrzegania związków między jego stanem a jakością życia – nikną lub nie są w pełni eksponowane.
CEL I METODA BADAWCZA
Badanie nosi tytuł „Młodzież a Natura 2000”, a jego celem było poznanie opinii uczniów szkół gimnazjalnych na temat ochrony środowiska i przyrody, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii funkcjonowania w Polsce Europejskiej sieci obszarów chronionych Natura 2000. Warto podkreślić, że badanie nie miało służyć weryfikowaniu wiedzy szkolnej; w swych założeniach było próbą wydobycia indywidualnego stosunku uczniów do proekologicznych zachowań i postaw wobec przyrody, jako cennego waloru kraju, regionu, okolicy zamieszkania.
Zbiorowość badania stanowiły publiczne i prywatne dzienne gimnazja dla młodzieży z obszaru całego kraju. Wylosowano 27 gimnazjów publicznych oraz 3 gimnazja niepubliczne z uprawnieniami szkół publicznych. W wylosowanym do badania oddziale danej klasy przeprowadzano badanie audytoryjne uczniów.
WYNIKI BADANIA
Wiedza na temat obszarów Natura 2000 jest wciąż niewielka wśród badanych gimnazjalistów. Zdecydowana większość badanych uczniów (84%) nigdy nie słyszała o obszarach Natura 2000. Tylko co dziesiąty badany słyszał o takim obszarze w Polsce, a co dwudziesty ankietowany słyszał o obszarze Natura 2000 w swojej okolicy.
Jako główne źródła informacji na temat Natury 2000 respondenci wymieniają media (42%) oraz szkołę (42%). Ponad ⅓ respondentów (38%) dowiedziała się natomiast o Naturze 2000 z Internetu. Pokazuje to, które kanały informacyjne są najskuteczniejsze, jeśli chodzi o informowanie na ten temat. Warto podkreślić, że jednym z głównych kanałów informacyjnych jest dla badanych gimnazjalistów szkoła i nauczyciele.
Prawie co drugi badany jest zdania, że w szkole, do której uczęszcza, mówi się dużo na temat przyrody/ochrony środowiska. Ponad połowa uważa też, że ich szkoła podejmuje wiele działań na rzecz przyrody. Warto podkreślić, iż spora część respondentów nie miała zdania na ten temat.
Badana młodzież przejawia zainteresowania przyrodą głównie poprzez oglądanie filmów o tematyce przyrodniczej – zadeklarowało to blisko ⅔ badanych, z czego co czwarta osoba ogląda je kilka razy w tygodniu oraz bezpośrednio, chodząc na spacery oraz wycieczki – blisko ¼ badanych robi to kilka razy w tygodniu. Rozmowy ze znajomymi, poszukiwanie informacji w Internecie czy też czytanie książek o tematyce przyrodniczej są rzadziej praktykowane, większy jest też odsetek tych, którzy deklarują, że nigdy nie podejmują takich działań.
61% badanych gimnazjalistów nie zna żadnej organizacji ekologicznej, zaś co 5 respondent był w stanie wymienić konkretne nazwy, przy czym im wyższa średnia ocen respondenta, tym większa jest jego znajomość organizacji ekologicznych.
Podejmowanie indywidualnych działań na rzecz ochrony środowiska zdeklarowała nieco ponad połowa ankietowanych uczniów (55%). Dziewczyny są bardziej aktywne w tym zakresie niż chłopcy, co może wynikać z ich większego zainteresowania kwestiami przyrody i ochrony środowiska.
Najbardziej popularnym działaniem jest sprzątanie śmieci, najczęściej w ramach akcji typu Sprzątanie Świata lub Dzień Ziemi. Co czwarta osoba przyznała, iż segreguje śmieci. Inne działania np. oszczędzanie energii/wody, używanie toreb wielokrotnego użytku czy też dokarmianie zwierząt wymieniane były przez pojedyncze osoby, co może wskazywać na to, iż respondenci raczej nie wiążą tego typu działania z ochroną środowiska.
Najczęstsze wymieniane zachowania proekologiczne:
- w ponad połowie domów bierze się na zakupy torby wielokrotnego użytku;
- w co drugim domu używane są żarówki energooszczędne;
- prawie połowa respondentów segreguje w swoich domach śmieci;
- prawie połowa badanych wyłącza nieużywany sprzęt elektroniczny;
- ponad ⅓ badanych gimnazjalistów dba o wyrzucanie baterii do specjalnych pojemników;
- ponad ⅓ ankietowanych deklaruje oszczędzanie wody.
WNIOSKI
Wyniki wskazują na znaczącą rolę szkoły w kształtowaniu świadomości ekologicznej młodych Polaków. Szkoła nie jest jednak jedynym czynnikiem wpływającym na tę świadomość – dużą rolę odgrywa tutaj telewizja, czyli medium promujące bierny odbiór informacji, pozbawione możliwości kształtowania i pogłębiania umiejętności myślenia naukowego, tak istotnej w naukach przyrodniczych.
Świadomość ekologiczna gimnazjalistów oparta jest głownie o wiedzę a nie wynika z podejmowania konkretnych działań. Niektóre z wyników badania wskazują na oderwanie rzeczywistości szkolnej, od świata codziennego gimnazjalistów, od ich zainteresowań osobistych, związanych z otaczającym ich środowiskiem i działaniami na rzecz jego ochrony. Gimnazjaliści nie identyfikują się z działaniami, w których uczestniczą na terenie szkoły, są w nich raczej uczestnikami a nie ich współtwórcami czy współorganizatorami.